Sevdaliza in het kort

Sevdaliza

Zangeres, componist en producer Sevdaliza (Teheran, 1987) is op 8 augustus de vierde gast in VPRO Zomergasten. Janine Abbring interviewt Sevdaliza over haar ideale televisieavond.

De hele aflevering is niet meer terug te kijken vanwege rechtenbeperkingen. Hierboven zie je enkele fragmenten, gebundeld per thema. De losse gesprekken - zonder tv- en filmfragmenten - zie je onderaan deze pagina.

Sevda Alizadeh, artiestennaam Sevdaliza, is een Iraans-Nederlandse zangeres, componist en producer. Sinds het debuutalbum Ison uit 2017 vestigde zij haar naam internationaal met introspectieve songs, die laveren tussen trip hop, R&B en klassiek, en met haar visueel krachtige video’s en live-shows. Ze maakte grote indruk op Lowlands in 2018 en met tachtig optredens per jaar veroverde ze Centraal- en Oost-Europa, Noord- en Latijns-Amerika en Azië waar miljoenen mensen haar muziek streamen. Ze is autodidact, runt haar eigen platenlabel en bouwt aan haar carrière op haar voorwaarden. Vorig jaar verscheen haar album Shabrang dat ‘einde van een emotioneel zware periode’ betekent. 

'Door een inkijk in mijn belevingswereld en het delen van mijn betekenis van het leven, hoop ik samen met Janine tot bijzondere inzichten te komen. Een goed gesprek is een vorm van kunst; ik vergelijk het met improvisatie. Als wij elkaar kunnen vinden op dezelfde frequentie, dan zijn de mogelijkheden eindeloos. Voor mij gaat het leven over de emotie achter de handeling, de ongeschreven regels, de stilte tussen de noot. Dat is wat mij raakt, dat is wat het meest bijblijft. Zoals Miles Davis zei: "It’s not the note we play, it’s what we feel when we play it."'

- Sevdaliza

wereldwijd

Sevdaliza is geboren in Iran. Toen ze vijf jaar was kwam ze met haar moeder naar Nederland, woonde in asielzoekerscentra en kwam uiteindelijk terecht in Hardinxveld-Giessendam. Ze speelde basketbal op professioneel niveau, was projectmanager van het HipHopHuis in Rotterdam en haalde een master in de communicatiewetenschappen. Tien jaar geleden koos ze voor de muziek en leerde zichzelf componeren, produceren en zingen. Haar songteksten waarin ze racisme, homofobie en seksisme aan de kaak stelt zijn persoonlijk en geëngageerd. Haar nummer Human, waarin zij elk mens als gelijk beschouwt, is voor veel mensen een lijflied geworden. Haar verhaal over het vinden van een wereld waar ze zich thuis kan voelen resoneert wereldwijd, maar vooral in landen waar vrijheid niet vanzelfsprekend is. 'Dat is mijn intrinsieke motivatie: Ik wil de wereld creëren die ik nooit heb gehad', zei ze vorig jaar tegen muziekplatform 3voor12.

tol

Omdat Sevdaliza zelf schrijft, produceert en haar muziek uitgeeft, hebben de tropenjaren van haar internationale doorbraak hun tol geëist. Ze had last van slapeloosheid, gewrichtspijnen en burn-out verschijnselen. In een interview met Vrij Nederland zegt ze in 2017: 'Ik heb een enorm huis gebouwd. De palen in de grond gezet, het helemaal ontworpen hoe ik het wil hebben. Ik ben me langzaam aan het settelen, ik voeg er steeds van alles aan toe. Maar af en toe sta ik in het huis en komen de muren op me af. En denk ik: "Holy shit, wat heb ik neergezet, ik kan het helemaal niet aan."' Corona en de lockdown brachten haar nieuwe inzichten en daarom komt Zomergasten volgens haar op een goed moment.

fragmenten

Destino

Dominique Monféry, Disney Studios, 2003

Sevdaliza opent haar Zomergastenavond met de korte film Destino (2003) van Dominique Monféry. Dit surrealistische werk, over de gedoemde liefde tussen de Griekse god Chronos en de menselijke Dahlia, is gebaseerd op storyboards die kunstenaar Salvador Dalí in 1945 en 1946 ontwikkelde samen met studiomagnaat Walt Disney. Het project kwam in die naoorlogse jaren niet van de grond, maar werd later herontdekt en alsnog verwezenlijkt.

Toen Sevdaliza deze korte film voor het eerst zag, werd ze er onmiddellijk door betoverd: de dialoogloze, surrealistische animatie is een klinkend voorbeeld van de mogelijkheden die kunst biedt om een eigen universum te scheppen.

The Handmaiden

Park Chan-Wook, CinéArt, 2016

In dit fragment uit de Koreaanse film The Handmaiden (2016) zien we een vrouw, ten overstaan van een groep mannen, voorlezen uit een erotische roman. Ze vertelt hoe de hoofdpersoon gewurgd wordt en beeldt dat vervolgens ook uit. Het blijkt om een veiling te gaan, waarbij de vrouw haar oom het boek door middel van deze performance probeert te verkopen. Als hij daar niet in slaagt omdat het boek een pagina mist, gaat het toneelstuk een stap verder, en wordt de vrouw aan een houten pop gebonden, die de lucht in wordt getrokken.

Sevdaliza wil met dit fragment het gesprek aangaan over vrouwelijke archetypes en de manier waarop vrouwen in rollen worden gepropt door onze patriarchale samenleving - een thema dat zij zelf aansneed met de clip bij haar nummer “Human”.

Finale US Open 2018

USTA, ESPN, 2018

We zien de climax van de US Open 2018, in de finale tussen tennissers Serena Williams en Naomi Osaka. Eerstgenoemde krijgt meerdere malen strafpunten - eerst voor coaching, daarna voor het vernielen van haar racket in een woedeuitbarsting en vervolgens voor verbaal geweld richting de scheidsrechter. Williams doet daarover haar beklag: een man zou nooit zo beoordeeld en bejegend worden, stelt ze. Ze verliest uiteindelijk de finale en spreekt zich vervolgens ook uit tijdens de prijsuitreiking, waarbij kampioen Osaka wordt uitgejoeld en de ongemakkelijke vraag krijgt hoe het voelt om te winnen van haar idool.

In dit fragment zien we de kracht en keerzijde van Williams’ killermentaliteit, een mentaliteit die Sevdaliza ook moest aanroepen om te komen waar ze is: ze leerde het zichzelf aan om muziek te maken, produceren en uit te geven. De noodzaak van die mentaliteit én de prijs ervan, bespreekt ze met Janine Abbring.

Mr. Robot

Niels Arden Oplev, Universal, 2015

Elliot Alderson, de hoofdpersoon van de dramaserie Mr. Robot (2015-2019), worstelt onder meer met sociale angst, dissociatieve identiteitsstoornis en klinische depressie. In dit gesprek met zijn therapeut ageert hij tegen alles wat hij kwalijk vindt aan de huidige Westerse maatschappij, in het bijzonder de manier waarop er een nepwerkelijkheid wordt gecreëerd op social media. Met dit fragment wil Sevdaliza een gesprek starten over kunst als therapie en maken vanuit je eigen schaduw, zoals Sam Esmail deed toen hij de serie Mr. Robot bedacht.

Bobby McFerrin & Richard Bona

Montreal Jazz Festival, 2003

Zanger Bobby McFerrin en bassist Richard Bona improviseren erop los tijdens het Montreal Jazz Festival 2003, met als gevolg een wonderlijk mooi, onvoorspelbaar samenspel. Sevdaliza neemt dit fragment mee omdat het voor haar één van de mooiste live-improvisaties ooit is, maar ook om te laten zien welke kracht er schuilt in samenwerken en wat er voor prachtigs kan ontstaan als twee vakmensen samenkomen.

Voir la mer

Shibuya Crossing

Sophie Calle, 2019

Satoshi Watanabe, Nion 2019

In het project Voir la mer van beeldend kunstenaar Sophie Calle krijgen veertien mensen die nog nooit een zee hebben gezien, die kans. Ze mogen zo lang kijken als ze willen, om zich vervolgens om te draaien naar de kunstenaar. Op hun gezichten is daarna pure ontroering waar te nemen, zoals we zien bij een oudere naam die de camera inkijkt. 

In een begeleidend fragment uit Shibuya Crossing zien we de presentatie van het project op het gelijknamige plein in Tokio. Op datzelfde plein maakte Sevdaliza kennis met dit project en werd ook zij onmiddellijk geraakt: met dit fragment wil zij een gesprek starten over de vanzelfsprekendheid van ervaringen. Wat in Nederland misschien heel gewoon is, de zee, is dat niet overal.

Rumi: Poet of the Heart

Haydn Reiss, Zinc Films, 1998

Als mens en als kunstenaar verdiept Sevdaliza zich de laatste jaren meer en meer in de Perzische cultuur van haar (voor)ouders. Daarom neemt ze ook dit fragment mee uit de documentaire Rumi: Poet of the Heart, waarin aandacht wordt besteed aan een unieke dansstijl van Soefi’s. We zien mannen dansen in een circulaire beweging, alsof ze hun armen om een pilaar hebben gewikkeld, in navolging van de filosoof en dichter Jalal ad-Din Rumi. Twee experts duiden de choreografie en de manier waarop Soefi’s deze gebruiken om de poëzie in henzelf aan te spreken. De documentaire wordt maandag 9 augustus om 20.30 uur uitgezonden op NPO 2 Extra.

Willems kantine

Roy Dames, Roaring Films, 2006

Willems kantine is een zesdelige documentaireserie van Roy Dames uit 2006 over een café vlakbij de Rotterdamse havens en portretteert een enkele personeelsleden en vaste klanten. Een zo’n klant is ‘Cowboy’ Jos, die aan lager wal is geraakt en in dit fragment zelfs wordt geweigerd bij het Leger des Heils. Bob, een lokale huisbaas, probeert hem te helpen. De dialoog, waarin vooral Bob van zich laten horen met grofgebekte uitspraken als ‘vijf euro's... op je muil, gauw’, ‘tyfuslijer’ en ‘kankerboef’, is beroemd geworden.

Sevdaliza werkt en woont in Rotterdam; haar studio staat niet ver van waar Willems kantine ooit stond. Ze wil dit fragment laten zien om de rauwe, harde humor die erin zit, die ze waardeert en haar met beide benen op de grond houdt.

Human Flow

Ai Weiwei, Independent Films, 2017

In de documentaire Human Flow brengt de Chinese kunstenaar Ai Weiwei op een bijzondere manier de wereldwijde vluchtelingencrisis in beeld. Zo maken we de aankomst van een groep vluchtelingen mee op de kust van Lesbos, waar een van de mannen vertelt over de verraderlijke rotsen die getrotseerd moesten worden.

Een andere man dankt God dat hij veilig is overgekomen en voor de wilskracht die hem voortgestuwd heeft. Ook zien we hoe een boot vertrekt richting Duitsland, terwijl onder in beeld een krantenkop voorbij rolt met een vertaling van de inmiddels iconische uitspraak van Angela Merkel: ‘Wir Schaffen Das’.

Sevdaliza doet met het tonen van dit fragment een oproep tot empathie. In het publieke debat wordt er vooral hard geschreeuwd en ontbreekt voornamelijk menselijkheid. De artiest wil daarvoor pleiten.

River of Fundament

Matthew Barney, Laurenz Foundation, 2014

River of Fundament is een bijna zes uur durende experimentele film van de Amerikaanse kunstenaar Matthew Barney. De plot, over schrijver en journalist Norman Mailer die driemaal reïncarneert en de zeven fases van zijn ziel ervaart, is plat gezegd onnavolgbaar. Sevdaliza is er dan ook niet op uit om de film of dit fragment te analyseren: het gaat haar om autonomie en concessies doen.

The Joe Rogan Experience

2019

In dit fragment gaat comedian en podcastmaker Joe Rogan in gesprek met Naval Ravikant, ondernemer en investeerder. Het onderwerp is niets minder dan de zin van het leven, dat Ravikant door middel van Agrippa’s trilemma terugbrengt tot een simpele waarheid: de zin van het leven moet je zelf invullen.

Paolo Nutini - "Iron Sky"

Daniel Wolfe, Somesuch, 2014

Sevdaliza sluit haar Zomergastenavond af met de korte film die gemaakt is bij het nummer “Iron Sky” van de Schotse singer-songwriter Paolo Nutini. Daarin maken we kennis met de bewoners van een dorp vlakbij Kiev in Oëkraine, die kampen met onder meer epileptische aanvallen en drugsverslaving. Met dit laatste fragment wil Sevdaliza stilstaan bij lijden en in het bijzonder het feit dat we allemaal op enig moment lijden en ook dat we allemaal niet willen lijden. Daarmee pleit ze voor meer introspectie, waaruit hopelijk meer empathie richting elkaar zal voortkomen.