Ilja Leonard Pfeijffer

De hele aflevering is niet meer terug te kijken vanwege rechtenbeperkingen. Hierboven zie je een samenvatting in 20 minuten, de losse gesprekken zijn hieronder wel nog beschikbaar.

Ilja Leonard Pfeijffer schrijft boeken, columns, essays, poëzie en toneelstukken. Hij maakte faam met zijn romans La Superba, waarmee hij de Libris Literatuurprijs won, en met Grand Hotel Europa, dat met 250.000 exemplaren de best verkochte roman was in 2019. De afgelopen maanden schreef Pfeijffer een dagelijkse column in NRC Handelsblad over de impact van de coronacrisis op Europa, Italië, de stad Genua en zijn eigen leven.

snel naar:

'Ik zou het liefste willen dat de avond op onvoorspelbare wijze alle kanten op schiet en de kijkers in verbijstering achterlaat. Maar ik vrees dat de avond toch een thema zal hebben. Dat het allemaal raakt aan de verhouding tussen feit en fictie, tussen realiteit en fantasie.'

- Ilja Leonard Pfeijffer

claustrofobie

Ilja Leonard Pfeijffer was tot 2004 werkzaam als classicus aan de Universiteit Leiden. Hij promoveerde op het werk van de klassieke dichter Pindarus. In 1998 won hij de C. Buddingh’-prijs voor zijn dichtbundel Van de vierkante man. Zijn dichtbundel Idyllen uit 2015 werd bekroond met onder andere de Jan Campert-prijs en de VSB Poëzieprijs.

Een flink aantal boeken later stapte hij in 2008 in Leiden op de fiets naar Rome. Hij bleef steken in Genua en keerde niet meer terug naar Nederland. In een interview met Knack zegt hij over die stap: ‘Na mijn debuut, toen ik werd toegelaten tot de literaire walhalla's van Amsterdam, had ik me daar met grote gretigheid in ondergedompeld, als in een zwembad vol met bier. Maar na een paar jaar kreeg ik daar heel erg genoeg van. Dat kringetje van schrijvers vormt een claustrofobische gemeenschap: ze haten elkaar, maar gaan wel de hele dag op elkaars lip zitten.’

la superba

Jarenlang voerde Pfeijffer de functies ‘schrijver en drinker’ op zijn visitekaartje, maar sinds vier jaar laat hij de alcohol staan. In zijn boek Brieven aan Genua schrijft hij: ‘Ik wil ja zeggen tegen mijn lichaam en mij voor het eerst in mijn leven inspannen voor mijn gezondheid.’

In Italië schrijft Pfeijffer de succesroman La Superba (de hoogmoedige). Het boek ontrafelt de fantasie van een beter leven elders en laat zien hoe mensen – van gerenommeerde schrijvers en verlopen heren van stand tot arme Senegalese sloebers en flanerende hoeren – op verschillende manieren verdwalen in die fantasie. De jury van de Libris Literatuurprijs bekroont het boek en noemt het: ‘een belangrijke roman met universele zeggingskracht, die de komende jaren vele nieuwe lezers verdient, ook buiten ons eigen taalgebied. Behalve een ode aan Genua en zijn bewoners, is La Superba in de eerste plaats een indrukwekkende ode aan de verbeelding.’

grand hotel europa

In 2018 verschijnt Grand Hotel Europa. Pfeijffer beschrijft het oude continent Europa waar zoveel verleden is dat er voor toekomst geen plek meer is: het meest reële toekomstperspectief wordt geboden door de exploitatie van dat verleden in de vorm van toerisme. Het boek komt binnenkort in vijftien landen uit.

fragmenten

uitgekozen door Ilja Leonard Pfeijffer

Loro

Paolo Sorrentino, Independent Films, 2018

Ilja Leonard Pfeijffer opent zijn avond met een fragment uit de speelfilm Loro. In deze biopic schittert Toni Servillo in een film waarin het leven van voormalig premier van Italië en mediatycoon Berlusconi wordt verbeeld. Het verhaal speelt zich af rond zijn vakantievilla op het eiland Sardinië, een extreem luxueus verblijf met talrijke zwembaden, een nepvulkaan en een privé-draaimolen. In dit fragment zien we een gesprek tussen hem en zijn kleinzoon. Hij leert hem een levensles: de waarheid doet er niet toe, als mensen je maar geloven. Pfeijffer laat dit fragment zien om het te hebben over populisme en het politieke talent van Berlusconi.

Terug naar boven ↑

Behind the Curve

Daniel J. Clark, Delta-v Productions, 2018

In deze documentaire wordt een groep ‘flat earthers’ gevolgd, die er van overtuigd zijn dat de aarde plat is. In hun ogen zijn zij de enigen die zich niet laten verblinden door de organisaties die de touwtjes heimelijk in handen houden, zoals de NASA en de CIA. Hier zien we Mark Sargent, die ook wel de koning van de flat earthers wordt genoemd. Het intrigeert Pfeijffer hoe fantasierijk mensen zijn die zo hard geloven in samenzweringen. Maar hij ziet ook hoe het internet bijdraagt aan een toenemende minachting voor de wetenschap en ontzag voor feiten. Feit en fictie lopen steeds vaker door elkaar.

Terug naar boven ↑

The Chinese Mayor

Hao Zhou Zhaoqi Films, Autlook Filmsales, 2015

Geng Yangbo, de burgemeester van de Chinese industriestad Datong, was vastberaden om de oude stadswallen te reconstrueren. Daarmee wilde hij de toekomst van Datong als toeristische trekpleister verzekeren. Voor dat doel moesten tienduizenden woningen worden gesloopt en bijna een half miljoen burgers gedwongen verhuizen. Documentairemaker Hao Zhou volgde Geng gedurende twee jaar tijdens dit proces, wat resulteerde in de documentaire The Chinese Mayor. In dit fragment zien we hoe Yanbo met veel bombarie zijn project presenteert en enkele prominente bezoekers rondleidt. Later zien we hem antieke stenen bekijken voor in de stadsmuur; of ze echt zijn doet er niet toe. Ilja Leonard Pfeijffer vindt Geng Yanbo fascinerend omdat je de hele documentaire lang twijfelt of hij nu megalomaan is of een visionair. Hij laat dit fragment zien om te praten over toerisme en cultuur, de belangrijkste thema’s in zijn boek Grand Hotel Europa.

Terug naar boven ↑

Molecole

Andrea Segre, Deckert Distribution, 2020

Molecole is een documentaire van Andrea Segre over Venetië tijdens de lockdown. We zien een vriendin van Segre op een gondel door de kanalen van een compleet verstild Venetië roeien. We horen haar mijmeren over het enorme contrast met hoe het voor het coronavirus was. De situatie is voor haar onwerkelijk. Bij Ilja Leonard Pfeijffer geeft de lockdown een dubbel gevoel: zonder het massatoerisme hebben de Venetianen ‘hun stad’ terug, maar ze mogen er niets doen. Pfeijffer maakte de uitbraak van het virus en de invoering van de maatregelen in Noord-Italië van dichtbij mee in zijn woonplaats Genua. Molecole zal de pre-opening zijn van het 77e filmfestival van Venetië.

Terug naar boven ↑

Fuocoammare

Gianfranco, Rosi CinéArt, 2016

Fuocoammare (Engelse titel: Fire at Sea) is een documentaire van Gianfranco Rosi, die een jaar op Lampedusa. Op dit eiland zijn de afgelopen jaren duizenden vluchtelingen gestrand; levend en dood. De film is een poëtisch portret van de verstilde vissersgemeenschap op het eiland, doorsneden met voor zichzelf sprekende beelden van de vluchtelingen. De film won op het filmfestival van Berlijn de Gouden Beer. In dit fragment vertelt huisarts Pietro Bartoli in alle huiveringwekkende, gruwelijke details wat hij doorgaans aantreft als de vluchtelingen levend of dood aan land zijn gebracht. De vluchtelingenproblematiek in Italië is een belangrijk thema in Pfeijffers roman La Superba.

Terug naar boven ↑

Valerian and the City of a Thousand Planets

Luc Besson, Belga Film, Independent Films, 2017

In de sciencefictionfilm Valerian and the City of a Thousand Planets wordt de miljoenenstad Alpha bedreigd door een duistere kracht. Twee speciale agenten moeten de stad en daarmee het hele universum redden. In dit fragment zien we hoe een van de agenten op een zanderige planeet naar een gigantische markt gaat. Die markt bevindt zich in een andere dimensie en kan alleen gezien en betreden worden met een speciale bril en handschoenen. Ilja Leonard Pfeijffer is enorm fan van sciencefiction en houdt ervan om zelf andere werelden te creëren. Fantasie biedt mogelijkheden om nieuwe werkelijkheden en waarheden te vormen.

Terug naar boven ↑

Game of Thrones

Alex Graves, HBO, Ziggo, 2013

De waanzinnig populaire televisieserie Game of Thrones speelt zich af in een mythische wereld vol machtsstrijd en magie. Ilja Leonard Pfeijffer laat een scène zien uit de vierde aflevering van het derde seizoen om te illustreren hoe krachtig taal kan zijn. We zien prinses Daenerys in een stad met een leger van slaven. Ze is daar om haar draak in te ruilen voor het leger. De aanvoerder van het leger beledigt haar in de taal High Valyrian, denkende dat zij hem niet kan verstaan. Ze onthult dat High Valyrian haar moedertaal is en beveelt de draak om hem te doden. Pfeijffer vindt High Valyrian een van de mooiste verzonnen talen en ontwikkelde als tiener ook ooit een eigen taal: het Mocaans.

Terug naar boven ↑

Hotel Atonaal - Rendez-vous der Vijftigers

Hans Keller, Remco Campert, VPRO, 1993-1994

De Vijftigers was eind jaren veertig een literaire beweging in Nederland en België, waartoe onder meer Lucebert en Remco Campert worden gerekend. In hun vernieuwende stijl hadden ze lak aan rijm en vaste versvormen. De vierdelige serie Hotel Atonaal - Rendez-vous der Vijftigers beschrijft in kleurrijke terugblikken een caleidoscopisch beeld van de Vijftigers, die zelf uitvoerig aan het woord komen. In dit fragment horen we Lucebert het gedicht 'Schimmenspel' voordragen en hij vertelt waar je als dichter je inspiratie vandaan haalt. Lucebert is een groot voorbeeld voor Pfeijffer.

Terug naar boven ↑

Zo zie je ’t nergens. Zo VPRO. Dankzij extra geld van enthousiaste kijkers maken wij Zomergasten waar. Geef om de VPRO. Doneer! →

Louis Theroux: Drinking to Oblivion

Tom Barrow, BBC, 2016

Documentairemaker Louis Theroux gaat in Drinking to Oblivion in gesprek met alcoholisten. Hij loopt mee in King's College Hospital, waar de beste leverspecialisten van Londen werken. Daar ontmoet hij een aantal alcoholisten. Sommige patiënten zijn al decennia verslaafd en veel van hen stevenen af op een vroegtijdige dood. In dit fragment hoort alcoholist Aurélie van de leverspecialist dat haar ingewanden er slecht aan toe zijn. Dat beseft ze, maar ze heeft geen motivatie om iets te veranderen aan haar gedrag. Daarna voert Theroux bij haar thuis een gesprek over stoppen met drinken. Ilja Leonard Pfeijffer doopte zichzelf ‘de grootste drinker van zijn generatie’, maar kwam tot inkeer en besloot voor zijn nieuwe geliefde te stoppen.

Terug naar boven ↑

Dolly Parton: Here I Am / Parkinson

Francis Whately, Man Alive Productions, Netflix, 2019 / BBC, 2001

We zien hier twee fragmenten over Dolly Parton. In de Netflixfocumentaire Dolly Parton - Here I Am staan mensen centraal die de iconische carrière van de zangeres hebben vormgegeven. We zien archiefbeeld van een optreden van Dolly Parton met het nummer 'Dumb Blonde'. De zangeres geeft een rondleiding door haar eenvoudige tourbus. Ze vertelt dat haar ‘extreme’ looks een bewuste keus zijn. In een fragment uit de BBC-talkshow Parkinson maakt ze grappen over haar borstvergroting en vertelt ze dat het idee van ‘de dorpsslet’ altijd haar grote voorbeeld is geweest. Pfeijffer is gecharmeerd van Partons humor en de manier waarop ze ironie toepast om een serieuze boodschap over te brengen.

Terug naar boven ↑

Liberami

Federica Di Giacomo, Mir Cinematografica, 2016

De documentaire Liberami (Engelse titel: Deliver Us) volgt de 77-jarige priester Cataldo bij zijn dagelijkse uitdrijvingsrituelen in de moderne wereld. We zien een scène in de kerk met een duiveluitdrijving van een vrouw. Twee priesters roepen heilige kreten terwijl de vrouw kermend over de grond kruipt. De mannen bespreken achteraf of de vrouw wel verlost wil worden. In de tweede scène zien we een duiveluitdrijving via de telefoon. Ilja Leonard Pfeijffer koos dit fragment vanwege zijn fascinatie met de oudheid; die is immers niet zo ver weg als we denken.

Terug naar boven ↑

Messiah

Kate Woods, Industry Entertainment, Netflix, 2020

De Netflix-serie Messiah gaat over de jonge prediker Al-Masih, die zijn boodschap over liefde en vrede met de wereld wil delen. De CIA is bang dat hij voor opschudding zal zorgen, misschien zelfs een terrorist is, en houdt hem nauwlettend in de gaten. We zien twee fragmenten uit aflevering zes en zeven. Al-Masih geeft een speech voor het Lincoln Memorial in Washington waarna hij over water loopt over de vijver van het memorial. Daarna zien we de reactie van de wereld op het wonder: nieuwsberichten, sceptische vloggers en rellen. De scène is versneden met beelden van een Palestijnse jongen die door Al-Masih geïnspireerd is. Ilja Leonard Pfeijffer sluit zijn avond af met dit fragment omdat voor hem hier veel van zijn avond samenkomt: het vervagen van de grens tussen feit en fictie, ergens voor staan en geloven in wonderen.

Terug naar boven ↑