Vanuit verschillende invalshoeken heeft VPRO Tegenlicht afleveringen gemaakt die ingaan op klimaatverandering. In deze collectie zie je hoe individuen, bedrijven en visionairen de klimaatverandering ieder via hun eigen weg tegengaan. Van het Deense initiatief om lokaal eigen stroom op te wekken tot de Prins van Jordanië die een alternatief wil bieden voor de monopolie van oliemagnaten. Fragmenten over lokale, regionale en wereldwijde bewegingen. Tot slot kijken we naar het fenomeen geo-engineering. Is dit de oplossing voor klimaatverandering in de toekomst?
VPRO Tegenlicht blikt terug op verschillende duurzame projecten uit voorafgaande afleveringen.
de Nederlandse staat aangeklaagd
In het bedrijfsleven worden de voordelen van verduurzaming steeds meer ingezien. CO2 reductie kan zelfs tot hogere winsten leiden. De politiek lijkt de opwarming van de aarde minder hoog op de agenda te hebben staan. Hier heeft de Limburgse advocaat Roger Cox verandering in gebracht.
Cox heeft namens 900 eisers en Urgenda, een organisatie voor innovatie en duurzaamheid, de Nederlandse staat aangeklaagd vanwege het niet nakomen van het Kyoto-protocol. Het protocol verplicht de Nederlandse staat om haar CO2 emissie in 2020 met 25 procent gereduceerd te hebben ten opzichte van 1997. Met de huidige maatregelen kan dit nooit behaald worden. In dit fragment spreekt Cox zijn aanklacht uit tegen de Nederlandse staat. Op 24 juni 2015 won hij de zaak. Zie hoe één man het verschil kan maken.
In de zomer van 2015 heeft de Nederlandse staat aangegeven in hoger broep te zullen gaan. Dit zal begin 2017 een gevolg krijgen.
Dit fragment komt uit de aflevering 'De klimaatzaak'. Kijk de complete aflevering.
Inmiddels heeft het succes in Nederland internationale impact: een Amerikaanse rechter heeft in een soortgelijke zaak een positief tussenvonnis gegeven. In Nieuw Zeeland is door een student een zaak gestart tegen de overheid. In Zwitserland loopt een zaak tegen de Zwitserse regering en tot slot is een advocatenteam in Australie al een jaar bezich met het voorbereiden van een zaak.
Smart Solar Charging in Utrechtse wijk Lombok
Hoe gaan we om met de pieken in duurzame energie? En wat doen we als de zon niet schijnt en de wind niet waait? Batterijen zijn nog duur. Robin Berg ziet een oplossing: de batterijen van elektrische auto’s gebruiken om een overschot op te slaan en in te zetten waar nodig. Met tweehonderd elektrische auto’s in de Utrechtse wijk Lombok verwacht hij de hele wijk van voldoende stroom te kunnen voorzien.
Dit fragment komt uit de aflevering 'De doorbraak van duurzaam'. Kijk de complete aflevering.
CO2 vrij eiland
In het Deense Samsø maken de inwoners hun eigen stroom. Het energieoverschot dat overblijft, wordt verkocht en de winst wordt over alle inwoners verdeeld. De CO2-uitstoot van Samsø loopt zelfs al in de negatieve cijfers. Een inspirerend voorbeeld van hoe burgers zichzelf verenigen en op kleine schaal CO2-uitstoot enorm terugdringen.
Leuk feitje: sinds 1 januari 2014 is de Nederlandse Marcel Meijer de burgemeester van de gemeente Samsø.
Dit fragment komt uit de aflevering 'Power to the People'. Kijk de complete aflevering.
macht aan de stad
Waar de bewoners van Samsø energie opwekken voor hun eigen gemeenschap en geen verdere groeiambities hebben, gaan de burgers van het Duitse Hamburg een stap verder. In de stad hebben inwoners zich verenigd en via een bindend referendum besloten om het stroomnet terug te kopen van grote energiemaatschappijen.
Aangezien Hamburg zich als stadsstaat grotendeels buiten het invloedsveld van Berlijn begeeft, kon dit op lokaal niveau besloten worden. Nu Hamburg haar eigen stroomnet in beheer krijgt, kan op lokaal niveau de wijze van energieopwekking gekozen worden en de winsten vloeien terug in de portemonnee van de stad.
Dit fragment komt uit 'De macht aan de stad'. Kijk de complete aflevering.
duurzaam industrieterrein
Dat verduurzaming niet alleen mogelijk is vanuit burgerinitiatieven blijkt uit het volgende fragment. Op het industrieterrein van het Ford Rouge Center in Detroit worden al sinds 1928 auto's in grote aantallen geproduceerd. Hoewel een trots voor de Amerikaanse industrie, was de fabriek ook een grote vervuiler. Ford stond voor de keuze: of het terrein verlaten of het terrein vernieuwen.
Er werd gekozen voor het laatste en een innovatief team ontwerpers ging in 1999 aan de slag. Een inspirerend voorbeeld van maatschappelijke verantwoord ondernemen. Winsten verhogen en tegelijkertijd verduurzamen.
Dit fragment komt uit de aflevering 'Afval = voedsel'. Kijk de complete aflevering.
woestijn als voedingsbodem voor schone energie
De prins van Jordanië, El Hassan Bin Talai, laat zien dat we nog een stap verder kunnen kijken dan nationale beleidsverandering. Terwijl de macht van de traditionele fossiele energiesector momenteel nog de touwtjes in handen heeft, ontwikkelen zich op wereldniveau doordachte alternatieven.
De prins van Jordanië vertelt over het plan om een netwerk van zonnecentrales in de Noord-Afrikaanse woestijn te bouwen. De zonnecentrales kunnen schone elektriciteit leveren aan verschillende delen van de wereld, en aan de landen in de regio zelf. Als de macht van de oliemagnaten te overwinnen is, ligt er een woestijn klaar om de wereld van duurzame energie te voorzien.
Dit fragment komt uit de aflevering 'Here comes the sun'. Kijk de complete aflevering.
geo-engineering als laatste redmiddel?
Maar wat als al deze projecten niet genoeg zijn? Wetenschappers zijn druk bezig oplossingen te bedenken. Deze omvatten ideeën zoals het bouwen van een vloot van satellieten die als een soort grote parasol de aarde in een schaduw zouden moeten zetten, zie Universe Today. Of, zoals Down to Earth beschrijft, het plaatsen van spiegels in de atmosfeer om het licht van de zon te reflecteren. En er is geopperd om licht-reflecterende deeltjes vrij te laten in de atmosfeer (Livescience). Alles om de temperatuur op aarde te laten dalen.
Al deze ideeën vallen onder de gezamenlijke noemer geo-engineering. De gedachte hierachter is dat de schade die door de techniek het klimaat en de aarde is aangedaan ook weer door een grootschalige technische interventie ongedaan kan worden gemaakt. De site van het Oxford Geoengineering Programme legt uit waarom geo-engineering wordt overwogen. Want terwijl het verminderen van de uitstoot van broeikasgassen misschien wel de veiligste oplossing is, zou het kunnen dat dit niet genoeg is om een stabiel klimaat en gezonde oceanen te creëren.
Toch zijn velen hier nog kritisch over, en niet zonder reden:
“Our study shows that planet-sized geoengineering means planet-sized risks”.
Ook de site van het Oxford Geoengineering Programme waarschuwt dat het tot nu toe alleen nog om experimenteel onderzoek gaat en dat 'it would be extremely unwise to rely on geoengineering as a 'silver bullet' for climate change'. Toch wordt er wel serieus over nagedacht.
De video hieronder beschrijft kort wat geo-engineering inhoudt en de kritiek die er door sommigen op geleverd wordt.