Vakbond: bedrijf of beweging?

Steeds minder mensen genieten de zekerheid van een vast inkomen. Banen verdwijnen, ongelijkheid neemt toe en werknemers worden steeds makkelijker ontslagen. Het instituut dat van oudsher garant stond voor deze zekerheid kampt met dalende ledenaantallen. Hoe kunnen we de vakbond weer belangrijk maken?
 

Michael Crosby zet zich al veertig jaar in voor de belangen van werknemers. Hij vernieuwde met succes de Australische acteursvakbond en speelde een grote rol in de Fight for 15-beweging in de Verenigde Staten, waar gestreden wordt voor een minimumloon van 15 dollar per uur. Crosby adviseert vakbonden over de hele wereld, waaronder FNV. We zochten de vakbondsman op en vroegen hem hoe de vakbond zich moet vernieuwen.
 

Crosby maakt een onderscheid tussen de vakbond als bedrijf en de vakbond als beweging. De vakbond als bedrijf is eigenlijk een dienstverlener, zegt Crosby. Dat werkt niet goed, want als de vakbond bijvoorbeeld hogere lonen regelt, profiteren ook de niet-leden mee. Er is dus geen motief om lid te worden. Lukt het de vakbond niet om goede arbeidsrechten voor elkaar te boksen, dan gaan bestaande leden ontevreden weg. Zo ontstaat een negatieve spiraal.
 

Een vakbond moet volgens Crosby daarom weer een sociale beweging worden: van de mensen zelf. Ze moeten benadrukken dat de werknemers zelf de vakbond zijn. Alleen als zij zich verantwoordelijk voelen voor hun eigen arbeidsomstandigheden, kunnen werknemers macht uitoefenen. Dat betekent dat werknemers zelf ook niet-leden moeten werven. Alleen met dergelijk eigenaarschap ontstaat er opnieuw een machtsblok dat de groeiende ongelijkheid tegengaat, aldus de vakbondsadviseur.

'Machtsblok', 'ongelijkheid', 'werven': die woorden doen denken aan een klassenstrijd zoals Marx die ruim een eeuw geleden beschreef. Volgens Crosby is dit concept actueler dan ooit. Niet alleen zitten we middenin een klassenstrijd, we zijn deze aan het verliezen.
 

Verrassend genoeg betekent een klassenstrijd volgens Crosby niet een gevecht van werkenden tegen alle werkgevers. Er is echter maar één werkgever voor nodig om zowel werkende mensen als andere bedrijfseigenaren onder druk te zetten.
 

Vakbonden zijn dus geen dienstverleners maar sociale bewegingen. Dat betekent dat werkende mensen moeten herontdekken hoe machtig ze zelf zijn en waar die macht vandaan komt. Hoe ziet de toekomstige vakbond eruit?