Eerder over onderwijs

Vernieuwing is eerder een evolutie dan een revolutie. Om de vernieuwingen in de aflevering 'De onderwijzer aan de macht' in context te plaatsen, kijken we naar eerdere afleveringen van VPRO Tegenlicht over innovatie in onderwijs. Van Rob Wijnberg in gesprek met Frank Furedi en John Moravec tot de Superschool van Eric van't Zelfde. Innovatie klinkt goed, maar is niet altijd even eenvoudig om te realiseren.

In 2009 ging Rob Wijnberg voor 'Hoogvliegen in laagland' in gesprek met Frank Furedi en John Moravec. Furedi, Brits socioloog, hield een pleidooi voor autoriteit en discipline. Moravec, onderwijsdeskundige en mede-auteur 'Invisible Learning', was een groot voorstander van een progessievere hervorming waarin moderne technologie en nieuwe vormen van kennisvergaring centraal staan.

Door de snelle veranderingen van de laatste twee decennia, zoals de ontwikkeling van open source mogelijkheden, is het onderwijs weer een populair onderwerp van discussie. Er is een kloof ontstaan tussen wat leerlingen precies leren, of hoe ze leren, en wat de toekomstige samenleving van hen verwacht. Alleen, hoe ziet die maatschappij eruit, en wat vraagt deze van de professionals van de toekomst?
 

Volgens Moravec moeten de doelstellingen van het onderwijs aangepast worden. Absolute kennis is volgens hem makkelijk bereikbaar via nieuwe technologieën en apparaatjes om bijvoorbeeld een taal te leren. Wat kinderen moeten leren, vindt hij, is om die kennis creatief en innovatief in te zetten.

In 'Expeditie nog beter Nederland' zie je hoe scholen in Engeland al anticiperen op de benodigde kennis voor de toekomst. Basisschoolkinderen moeten er verplicht leren programmeren. Zo worden ze niet veroordeeld tot consumptie, maar leren ze kritisch nadenken over algoritmen.
 

In Nederland zijn er een aantal wettelijke eisen waaraan een school moet voldoen. Die gaan over taal en rekenen, burgerschap en cultuur, een minimum aantal uren onderwijs en de bevoegdheid van leraren. Zolang scholen aan deze regels voldoen, zijn zij verder vrij in de vormgeving van het onderwijs. Veel van de inhoud van het Nederlandse onderwijs kan dus niet veranderen, tenzij de kerndoelen worden aangepast, maar de inhoud kan wel op verschillende manieren worden ingedeeld en aangevuld.
 

Het onderwijssysteem in Finland is jaren achter elkaar benoemd als beste van Europa. De rol van de leraren is hier erg belangrijk. Iedereen die voor de klas staat is universitair geschoold, van de leraar in de peuterspeelzaal tot aan het examenjaar in het middelbaar onderwijs. In 'De onderwijzer aan de macht' legt het Hyperion Lyceum de nadruk op de kwaliteit en autonomie van leraren.
 

Anders dan in Nederland en België bestaan er in Finland nauwelijks bestuurslagen tussen de leraar en het ministerie. 

Onderwijsvernieuwer Eric van 't Zelfde wil een superschool oprichten in Rotterdam-Zuid. In zijn strijd botst hij iedere keer tegen een nieuwe vorm van bureaucratie. In de aflevering 'Superschool' pleit hij voor meer vertrouwen in de leraar door hen de verantwoordelijkheid terug te geven en verschillende bestuurlijke niveaus te verwijderen.

De gedroomde superschool van Eric van't Zelfde is nog niet gerealiseerd. De kwaliteit van de leraar komt vaak terug in de debatten over onderwijs en blijkt in Nederland een heikel punt te zijn. Volgens Van 't Zelfde maakt de overheid geen beleid om meer hoogopgeleide docenten op de markt te brengen; eerder het tegenovergestelde. Voor de zomer van afgelopen schooljaar lukte het hem niet om genoeg eerstegraads leraren te vinden, en moest hij noodgedwongen de klassen groter maken.

Van 't Zelfde vertelt dat hij het project voor een superschool tijdelijk heeft stopgezet, omdat het teveel negatieve energie veroorzaakte. Ondanks de vele positieve reacties op het initiatief en de aflevering van VPRO Tegenlicht, blijft OSG Hugo de Groot een middelbare school en blijft de droom van een superschool voorlopig nog een droom.