"Voetbal is kapot gemaakt"

In de Spaanse, Italiaanse en Engelse competities wordt elk jaar met miljoenen euro's gesmeten. Clubs als Real Madrid kampen met een schuld van meer dan een half miljard euro. In de Nederlandse Mickey Mouse-competitie speelt geld toch geen grote rol? Een rondje langs de velden in de Lage Landen leert dat ook de supporters hier hun buik vol hebben van de invloed van het grote geld op de volkssport en dat de stadions steeds stiller worden.

"Het is stil geworden, steriel, geregisseerd, de belevenis is weg", zegt Niels Hilboesen, vertegenwoordiger van de noord-tribune van FC Groningen. Vuurwerk en uitsupporters worden verboden en kleine clubs krijgen een boete van de UEFA omdat er supporters op een trap staan. We gaan richting een voetbalwereld waar er geen plaats meer is voor de fanatieke supporter. Binnenkort is er in het stadion alleen nog plaats voor de gewone man en zal de enige vorm van sfeer vanuit het bestuur komen en worden gemaakt met het oog op commercie.

Regelgeving, of het nu vanuit de club, de KNVB of de UEFA komt, heeft de voetbalbeleving uitgehold. Het lijkt volgens Hilboesen wel alsof de organisaties overal geld vandaan willen trekken. Voetbalsupporters worden volgens hem behandeld als het grootste tuig van de wereld. Dit terwijl maar 0,01% van de 7 miljoen voetbalbezoekers wordt opgepakt tijdens voetbalwedstrijden. Geld houdt het voetbal in zijn greep.
 

De voetbalranglijsten worden vanuit de regelgeving kunstmatig in stand gehouden. Bedrijven zoals FOX in Nederland en Sky in Engeland betalen grof geld om voetbal uit te zenden. Dit geld wordt onder de clubs verdeeld op basis van hun resultaten van de afgelopen 10 jaar. Ook de Champions League werkt op deze manier en is in het leven geroepen om zoveel mogelijk wedstrijden te spelen en media exposure te generen. Maar niet alleen het geld van de tv-rechten zorgen voor scheve verhoudingen.

De grotere competities stelen Nederlandse talenten weg en als een kleine club goed draait wordt deze in de winter leeg gekocht. Het huidige systeem is volgens Hilboesen gemaakt voor de grote clubs. In de winter kunnen de grote Europese clubs zich versterken met goed presterende spelers uit de grote clubs uit de kleinere competities. Deze clubs kopen vervolgens weer de beste spelers weg uit de kleinere clubs die nationaal goed presteren. Kleinere clubs hebben op deze manier als snel hun maximale potentieel bereikt.

Afgelopen zomer werd bekend dat ADO Den Haag overgekocht zou worden door een Chinese investeerder. In navolging van Vitesse zou dit de tweede club uit de Eredivisie worden die in een buitenlandse handen komt. In Engeland zijn veel meer clubs eigendom van buitenlandse investeerders, met als meest prominente voorbeeld de invloed van Abramovitsj bij Chelsea. In sommige gevallen had de overname grote consequenties voor de identiteit van de club. Zo heeft de nieuwe Maleisische eigenaar Cardiff City niet alleen voorzien van een nieuw logo, maar zelf de clubkleuren veranderd van blauw naar rood.

Jacco van Leeuwen, voorzitter ad interim van de nieuwe supportersvereniging van ADO, denkt met weemoed terug aan de tijd dat ADO Den Haag nog in het oude Zuiderpark-stadion speelde. De afstand tussen de supporters en het voetbal is groter geworden. Dit is niet alleen te merken aan de afstand tussen de tribune en het gras maar voornamelijk aan de vercommercialisering van de voetbalwereld. De verstandhouding tussen supporters en club is zo slecht dat de voorzitter van de vorige supportersvereniging vorig jaar het bijltje erbij neergooide. 

De supporters van ADO zijn niet bang dat als er een nieuwe eigenaar komt, ze volgend seizoen in het roze spelen: “Ja dat zijn malloten. Dat verwachten we bij ADO niet. Bij ADO hebben wij een gouden aandeel, hierin zijn bepaalde zaken afgesproken over het logo, de kleuren en de naam. Dit wordt beheerd door verschillende leden.” , aldus Van Leeuwen. Volgens hem is er geen ADO-supporter tegen een overname mits de nieuwe eigenaar over de brug komt met het geld. FC Groningen-fan Hilboesen noemt deze houding naïef. Als je club in handen komt van een buitenlandse eigenaar dan worden de supporters en het bestuur lui. Wanneer iemand geen binding met de club heeft en ruzie krijgt, kan hij van het een op het andere moment zijn handen van de club aftrekken.
 

Volgens Ruud de Graaf, supporter van FC United of Manchester, zit er achter overnames door buitenlandse investeerders altijd een motief. Of dat nu een financieel motief is of dat de club een machtspeeltje is, maakt niet uit. Uiteindelijk wil zo’n investeerder iets te zeggen hebben. "Op deze manier worden voetbalclubs kapot gemaakt, het regelen van bestuurszaken hoort niet thuis bij één persoon." In Engeland blijven supporters steeds vaker weg bij clubs die over zijn genomen. Toch zien zowel Hilboesen als De Graaf wel mogelijkheden van rijke investeerders, maar dan alleen als onderdeel van een totaalplan en mits het van binnenuit een club komt, zoals bijvoorbeeld Frans van Seumeren bij FC Utrecht.
 

Dat is precies wat er een paar jaar geleden in Engeland gebeurde. Toen in de Engelse competitie de commercie steeds groter werd en de seizoenspassen voor veel mensen onbetaalbaar werden, verrees er een nieuwe beweging. Verschillende supportersbewegingen begonnen delen van hun club terug te kopen. Een van de bekendste voorbeelden is de oprichting van FC United of Manchester, gesticht met het geld van de supporters waarin iedereen aandeelhouder is en dus ook één stem heeft. Ruud de Graaf is één van die aandeelhouders.

Zijn zulke initiatieven ook in Nederland mogelijk? De Graaf denkt dat er een wezenlijk verschil is tussen de Nederlandse en Engelse supporter: “In Engeland is voetbal alles, s’ochtends vroeg de pub in met het gezin, naar de wedstrijd en daarna weer terug naar de pub. Hun leven draait om de club”.  Volgens Van Leeuwen is de Nederlandse supporter is teveel verwend: “In Engeland heb je alleen voetbal. Liever een wedstrijdkaart van je club dan een gehaktbal op je bord.”.

Daarom denken De Graaf en Van Leeuwen ook niet dat de Nederlandse supporters echt gaan protesteren en iets in beweging gaan zetten tegen de commerciële trend. “De enige manier waarop er minder commercie in het voetbal komt is als de voetbaleconomie een keer in elkaar zou klappen en clubs met enorme schulden zoals Real Madrid niet meer kunnen bestaan.” zegt Ruud de Graaf, maar ziet dit vooralsnog niet gebeuren.

Niels Hilboesen en zijn supporterscollectief staan een stuk positiever tegenover de mogelijkheid van verandering: “De commercie is momenteel doorgeslagen. Maar ik geloof dat goedgeorganiseerde supportersorganisaties in samenwerkingen met de clubbesturen een mooie balans kunnen tussen de sportieve en commerciële belangen." In Engeland heb je bijvoorbeeld Supporters Direct, een organisatie die fans helpt om meer invloed in hun club te krijgen. Wanneer supporters meer betrokken zijn bij hun club, leidt dat volgens Hilboesen niet alleen tot betere inkomstenbronnen, maar zorgt het ook voor het opbloeien van stad en regio. Voetbal is misschien kapot gemaakt, maar alles wat stuk is, kan worden gerepareerd.