De term 'De Derde Weg' roept de tijd van sociaal-democraten als Wim Kok, Tony Blair en Bill Clinton in herinnering. Hiermee wordt een stroming aangeduid die begin jaren negentig populair werd binnen de sociaal-democratische partijen, omdat het de mogelijkheid bood neo-liberale ideeën te verenigen met sociaal-democratische idealen. Een belangrijke Derde Weg ideoloog was Anthony Giddens, tijdens de regeringsperiode van Tony Blair. Het recente verlies van sociaal-democraten in heel Europa doet echter de vraag rijzen of dit wel de juiste weg is geweest.
Tony Judt deed een oproep om de sociaal-democratie nieuw leven in te blazen. Maar hoe kijken de sociaal-democraten van nu tegen de toekomst van hun gedachtegoed aan? En hoe kunnen zij hun achterban ervan overtuigen dat de verworvenheden van de sociaal-democratie, zoals de verzorgingsstaat, bij hen in goede handen zijn? Uit de huidige politieke situatie blijkt immers dat zij het monopolie op deze verworvenheden langzaam aan het verliezen zijn.
For the last thirty years, when asking ourselves whether we support a proposal or initiative, we have not asked, is it good or bad? Instead we inquire: Is it efficient? Is it productive? Would it benefit gross domestic product? Will it contribute to growth? This propensity to avoid moral considerations, to restrict ourselves to issues of profit and loss—economic questions in the narrowest sense—is not an instinctive human condition. It is an acquired taste.
De Derde Weg
Elite
De Derde Weg wordt vaak gezien als een van de redenen dat het 'gewone volk' zich vervreemd begon te voelen van de sociaal-democratische politieke elite. De rol van de sociaal-democraten als vertolkers van de stem van het volk werd daardoor langzamerhand ovegenomen door populistische partijen. De vraag is nu hoe de sociaal-democraten het contact met hun achterban weer kunnen herstellen.
Een land kan niet zonder voortrekkers, een elite, zo u wilt. Ik bedoel: een culturele, een intellectuele en een politieke elite, een groep van voortrekkers op verschillende maatschappelijke terreinen.
Verzorgingsstaat
Hoewel de verzorginsstaat en typische verworvenheid van de sociaal-democratie genoemd kan worden, lijkt voormalig VVD'er Geert Wilders er in de formatiebesprekingen met de eer vandoor te gaan.
The paradox of the welfare state, and indeed of all the social democratic (and Christian Democratic) states of Europe, was quite simply that their success would over time undermine their appeal. The generation that remembered the 1930s was understandably the most committed to preserving institutions and systems of taxation, social service, and public provision that they saw as bulwarks against a return to the horrors of the past. But their successors—even in Sweden—began to forget why they had sought such security in the first place.
Markt
Sociaal-democraten hebben de markt de afgelopen twee decennia proberen te gebruiken voor hun eigen doeleinden en tegelijkertijd geprobeerd de markt in toom te houden (de zogenaamde Derde Weg). Uit de crisis van 2008 is echter gebleken dat de overheid de vrije markt maar moeilijk onder controle kan houden. En wat vinden we tegenwoordig eigenlijk de verantwoordelijkheid van de overheid? Zorg, onderwijs, een gezonde financiële sector?
There can be no doubt that many of the goods and services that the state seeks to divest have been badly run: incompetently managed, underinvested, etc. Nevertheless, however badly run, postal services, railway networks, retirement homes, prisons, and other provisions targeted for privatization remain the responsibility of the public authorities. Even after they are sold, they cannot be left entirely to the vagaries of the market. They are inherently the sort of activity that someone has to regulate.
Binnen de economie geldt nog steeds niet het principe van one man, one vote. In de wereld van het geld tellen de euro’s en de dollars, niet de mensen. Terwijl we toch – juist ook weer recentelijk – hebben kunnen zien hoe verstrekkend de invloed van de economie is op ons aller welbevinden. Natuurlijk, de politiek stelt de randvoorwaarden waarbinnen de economie zijn gang mag gaan, maar, zoals het woord al zegt: binnen het kapitalisme is het kapitaal de bovenliggende partij.
De toekomst volgens Tony Judt
If social democracy has a future, it will be as a social democracy of fear. Rather than seeking to restore a language of optimistic progress, we should begin by reacquainting ourselves with the recent past. The first task of radical dissenters today is to remind their audience of the achievements of the twentieth century, along with the likely consequences of our heedless rush to dismantle them.