De WikiLeaks-affaire heeft de wereld onomkeerbaar veranderd, betoogt de Tegenlicht-uitzending van de komende twee weken. Wat voor gevolgen het vrijkomen van gegevens zal hebben voor zaken als veiligheid, privacy, staatsgeheimen en censuur is nog moeilijk te bevatten.
Karin Spaink over WikiLeaks (VPRO Gidsartikel)
Karin Spaink verbaast zich over het gebrek aan verontwaardiging over de tegenwerking en censuur op WikiLeaks.
Schrijfster, activiste en internetexpert van het eerste uur Karin Spaink is bezorgd over wat bedrijven en overheden doen om de activiteiten van Julian Assange en consorten tegen te gaan. ‘Ik kan het volledige beleid van WikiLeaks niet beoordelen. Alle documenten lezen is simpelweg te veel werk. Misschien is het inderdaad zo dat het openbaar maken van sommige documenten internationale betrekkingen en burgers kan schaden. Maar de publicatie van de Iraakse en Afghaanse oorlogsdagboeken en de video ‘Collateral murder’ was fantastisch. Dankzij de openbaarmakingen van WikiLeaks weet iedereen nu dat beide oorlogen aanzienlijk meer slachtoffers hebben gemaakt en er veel slechter voor staan dan men ons wilde doen geloven. En het beeld dat het Nederlandse leger er alleen maar goed doet, is ook bijgesteld.’
Spaink vindt WikiLeaksoprichter Assange buitengewoon dapper. ‘Hij zal wellicht niet makkelijk zijn als persoon. Maar de druk waaraan hij blootstaat is ongelofelijk. Rop Gonggrijp, de Nederlander die met Assange en een paar anderen “Collateral murder” persklaar maakte, vertelde eerder dat het werk ze lastig werd gemaakt. Ze werden achtervolgd en bespioneerd. Daar kun je buitengewoon paranoïde van worden. Maar Assange blijft er rustig onder.’
Censuur
Spaink vindt het ‘shockerend’ dat financiële diensten als Mastercard en Paypal de tegoeden van WikiLeaks op eigen houtje bevroren. ‘Het maakt duidelijk wat voor commerciële belangen er op het spel staan en dat bedrijven hun eigen normen blijkbaar kunnen opleggen. Dat maakt angstig: wie iets doet wat ze niet zint, kan ineens niet meer bij zijn geld.’
Ook de Amerikaanse overheid laat zich gelden. Medewerkers van de Amerikaanse luchtmacht is de toegang tot sites die met Wiki- Leaks samenwerken, zoals The Guardian en The New York Times ontzegd. ‘Als China iets dergelijks had gedaan, hadden we dat beschreven als een akelig voorbeeld van de censuur die de dictatuur zijn burgers oplegt. Van Obama had ik beter verwacht. Ik begrijp best dat de Amerikaanse regering ermee in zijn maag zit dat er zo veel vertrouwelijke informatie op straat ligt. Maar dit, en bijvoorbeeld ook dat sommige Amerikaanse politici en commentatoren roepen dat Assange maar vermoord moet worden, verbaast me zeer. Het bevreemdt me dat daar niet meer verontwaardiging en commotie over is.’
Hackersprotest
Anonieme activisten op internet lieten wel hun stem horen. Door middel van DDoS-aanvallen legden ze de websites van onder meer Mastercard, Paypal en het Openbaar Ministerie tijdelijk plat. Maar dat is dom, vindt Spaink. ‘Drie jaar geleden heeft die groep, Anonymous, iets dergelijks gedaan met de website van Scientology. Toen heeft men vastgesteld dat het contraproductief werkt en besloten er voortaan van af te zien. Dat Anonymous het nu toch weer doet, geeft aan dat die groep niet erg constant van samenstelling is. De impact van zo’n DDoS-aanval wordt overigens overdreven. De website ligt een paar uur plat, maar de infrastructuur daarachter werkt gewoon nog. Maar het genereert een verkeerd soort aandacht.’
Wat kunnen tegenstanders dan wel doen om hun protest kenbaar te maken? ‘De straat op gaan helpt volgens mij ook niet. Ik persoonlijk probeer te doen wat ik kan, namelijk stukken schrijven en proberen uit te leggen dat er zich zeer curieuze dingen afspelen.’
Informatie
Op welke manier verandert Wikileaks de wereld, denkt Spaink? ‘We beginnen nu een beetje te zien wat er allemaal achter onze rug gebeurt en welke informatie ons is onthouden. Er worden vergaande beslissingen genomen aan de hand van documenten die nooit publiek zijn gemaakt, en te veel feiten worden verdoezeld. Hopelijk leidt deze affaire tot een opener debat, waarbij burgers meer recht op informatie bij belangrijke beslissingen eisen.’
Journalisten smullen van de scoops die WikiLeaks ze in de schoot werpt én van de flamboyante Assange. Ook voor hen kan er heel wat veranderen. ‘Ik ben zeer onder de indruk van hoe de Britse krant The Guardian de zaak aanpakt. Zij bieden constant actuele berichtgeving en plaatsen die ook in een context. Het is verstandig dat WikiLeaks heeft besloten met kwaliteitskranten samen te werken. Het is voor henzelf ondoenlijk om al die informatie te selecteren en te duiden. Daar hebben ze geen middelen, mensen en tijd voor. Het is nu aan de media om de stortvloed aan documenten te interpreteren en de achtergronden uit te zoeken.’
En omdat er nog heel wat in het vat zit, zijn die daar voorlopig nog wel even zoet mee.