Tariq Ramadan combineert de Islamitische leer met ideeën van westerse filosofen als Nietzsche en Heidegger en met het gedachtegoed van neo-Marxisten en andersglobalisten. Hij pleit voor een Europese islam: democratisch, rechtvaardig en gestoeld op religieuze fundamenten van de islam. Moslims in Europa moeten niet integreren maar bijdragen aan de samenleving en zoeken naar fundamentele gemeenschappelijke waarden.
In een gesprek vergelijkt Mohammed Benzakour de twee controversiële personen. Benzakour is de schrijver van het boek ‘Abou Jahjah nieuwlichter of oplichter? De demonisering van een politiek rebel.’ Tariq Ramadan is net als Abou Jahjah gedemoniseerd zegt Mohammed Benzakour. En net als bij Abou Jahjah doen twee verhalen de ronde over Ramadan: dat van een orthodoxe fundamentalist met middeleeuwse ideeën en dat van een verlichte denker.
Tegenlicht: Wat vindt u van de reputatie van Ramadan?
Mohammed Benzakour: Ik ken twee reputaties van Tariq Ramadan. Eigenlijk zie je hier hetzelfde patroon als bij Abou Jahjah. Ik volg Ramadan al sinds 2000, toen merkte ik al dat er iets gaande was dat niet zo fris is.
Door Fransjoodse filosofen wordt hij beschouwd als een lid van een vijfde colonne. Iemand die jongeren ophitst en ze de macht wil laten grijpen. Iemand waarvan je de boodschap niet serieus kunt nemen. Uitgaande van wat er in de media over Ramadan gezegd werd dacht ik dat het ging om een orthodoxe fundamentalist met middeleeuwse ideeën die zieltjes wilde winnen in de banlieue.
Nadat ik twee boeken van hem las (en vooral het boek over de Europese islam) was ik buitengewoon gefascineerd. Ramadan heeft een degelijke visie over een harmonieuze verstandhouding tussen de moslim bevolking en de niet-moslimbevolking. Het is een humanistisch discours.
TL: Wat is het verschil tussen Nederland, België en Frankrijk?
MB: De tegenkrachten in Frankrijk zijn heftiger. Fransjoodse intellectuelen als Finkielkraut en Lévy verliezen het op argumenten van Ramadan en dat tolereren ze niet: een barbaar die hen de les komt lezen. Israël en de Israëlische lobby zijn machtig in Frankrijk. Dat bleek al bij Winternachten. De Franse ambassade oefende druk uit om Ramadan geen podium te geven want hij zou gevaarlijk zijn.
TL: In uw boek schrijft u over de manier waarop Abou Jahjah door de media gedemoniseerd is. Nu horen we nauwelijks nog van hem. Waarom is dat?
MB: Je bent natuurlijk afhankelijk van de media. Zij moeten de aandacht op je richten.
TL: Maar als hij zou willen, krijgt hij die aandacht wel. Hij is een ‘hot item’, of niet?
MB: Misschien ligt het aan het feit dat hij getrouwd is. Vrouwen zijn goed voor veel dingen, maar voor andere dingen zijn ze minder (lacht even). Hij zal nu misschien niet meer zoveel risico’s willen nemen. Maar je zou aan het hem moeten vragen waarom. Ik heb geen contact met hem.
Ik wilde mijn boek zo ver mogelijk van hem en de AEL vandaan schrijven om niet beïnvloed te worden. Ik heb hem eenmaal gemaild, omdat ik een document niet kon vinden. Dat heeft hij me toegestuurd.
TL: Heeft hij wel gereageerd na het uitkomen van het boek?
MB: Ja, hij was geschrokken van het boek, omdat hij een systematiek herkende in de manier waarop zijn betoog verdraaid wordt in de media. Blijkbaar wen je eraan om verkeerd geciteerd te worden. Hij was me erkentelijk dat ik het allemaal had uitgezocht en gedocumenteerd.
TL: Er wordt gezegd dat Abou Jahjah naar Libanon wil vertrekken. Wat zou daarvoor de reden zijn?
MB: Ik kan me voorstellen dat hij teleurgesteld is in België. Er is een bekrompen debat.
In Nederland is het erg, maar in België is het nog treuriger. België is ook een klein land.
TL: Zou hij zich nu meer willen richten op het ontwikkelen van een Arabische eenheidsstaat?
MB: Ik denk dat het makkelijker is om vanuit de Arabische regio lijntjes uit te zetten. Arabisch nationalisme leeft daar ook veel meer. Ik denk dat Abou Jahjah te vroeg was daarmee in België.
Dat leeft hier niet.
TL: In uw boek vergelijkt u Abou Jahjah met Malcolm X. Tariq Ramadan wordt met Martín Luther King vergeleken. In hoeverre gaan die vergelijkingen op?
MB: De vergelijking is best goed. Abou Jahjah is militant. Abou Jahjah is militanter dan Tariq Ramadan. Tariq is een prediker.
Malcolm X werd na zijn reis naar Mekka milder, maar in de begin jaren was hij polemisch, onvermurwbaar. Abou Jahjah is dat ook. Tariq Ramadan is een denker, een man van filosofische vergezichten. Hij zoekt naar overeenkomsten en benadrukt ze.
Tariq heeft dat zalvende, maar wel doortimmerd humanistisch. Hij ontmaskert tegenstrijdigheden en hypocrisie. Hij fileert zijn opponenten. In die zin staat hij op één lijn met Edward Saïd.
TL: Ramadan heeft het over fundamentele waarden waarin moslims en niet-moslims zich zouden kunnen vinden. Abou Jahjah spreekt over het belang van de rechtsstaat en burgerschap. Wat is de ‘common ground’ van de twee mannen?
MB: de overeenkomsten? Ze doen beiden een oproep tot behoud van de eigen identiteit en tegelijkertijd een staan ze een modern Europese burger voor.
Het is zoeken naar een ‘way of life’ voor moslims in Europa. Gewoon een burger zoals joden die hun eigen tijdschriften en synagogen hebben. Een cultuur moet leven van invloeden van buitenaf. Islamitische beginselen en islamitische wetenschap. Europa kan leren van islamitische filosofen en zelfs van de profeet Mohammed. Een amalgaam van beide werelden.
TL: Welke ideeën van Ramadan zijn bruikbaar voor Abou Jahjah en de AEL of MDP?
MB: Ik denk dat de AEL er heel goed aan zou doen om Ramadan te betrekken in hun ‘denktank’. De ideologie van de AEL lijkt bijna gekopieerd van Tariq Ramadan, alleen onderbouwt Tariq het beter. Ik vind hem een soort ideoloog. Het CDA heeft ook dergelijke ideologen die helpen bij het opstellen van het partijprogramma.
In het Islamitische vinden ze elkaar, wat het Arabische nationalisme aangaat staan Tariq en de AEL niet op één lijn. Maar ik geloof dat Abou Jahjah wat dat betreft bereid is om een stapje terug te doen in Europa. Dat is een toenadering naar Ramadan.
TL: In hoeverre zijn de ideeën van Ramadan toepasbaar in de politiek?Is Ramadan politiek?
MB: Alles wat Ramadan zegt is politiek, de hele islam is gepolitiseerd.
TL: Maar kan het ook de basis zijn voor een politiek programma?
MB: Het idee dat de overheid moet toezien op de integratie van mensen uit verschillende streken zonder dat je ze verplicht hun eigen identiteit te verliezen, is goed bruikbaar. Het idee dat je als moslim bijdraagt aan de samenleving.
TL: Abou Jahjah gaat verder, hij heeft het over het toepassen van de sharia. Handen afhakken en stenigen moet kunnen onder voorwaarden.
MB: Ik denk dat er openlijk over de strafmaat van de sharia gefilosofeerd mag worden. Stelen mag als je niet voldoende hebt. Als in alles voorzien is en dan steel je nog, dan mag je hand worden afgehakt en het gaat natuurlijk niet om die hand.
TL: en stenigen van vrouwen mag, mits er 4 getuigen zijn van het overspel?
MB: Hier spreekt de politicus Abou Jahjah. Hij houdt rekening met een orthodoxe achterban.
Ik denk dat hij er zelf niet achter staat, de sharia.
TL: Tariq Ramadan wil de kennis over de islam vergroten in Europa. Hij wil dat islam en de islamieten bijdragen aan de westerse samenleving. Ramadan benadrukt vooral het religieuze aspect. Abou Jahjah eist gelijke burgerrechten voor Islamieten en Arabieren en hij zet zich in voor een Arabische eenheidsstaat. Welke rol speelt religie in de emancipatiebeweging van Abou Jahjah?
MB: Abou Jahjah is niet op die manier bezig met de islam. Hij is intelligent, maar niet zo’n intellectueel zwaargewicht als Ramadan. Hij heeft een boek geschreven over de socialistische dialectiek van de Islam. Een middenweg tussen Hegel en Marx.
TL: Strijden Abou Jahjah en Ramadan eenzelfde strijd?
MB:Voor Abou Jahjah is de Arabische eenheidsstaat belangrijker dan de Islam. Pakistan en Turkije komen niet in zijn vizier hoewel dat moslimstaten zijn.
Tariq Ramadan kijkt verder dan de Arabische muren. Hij kijkt naar de islamitische wereld en probeert dat te mengen met de joodschristelijke wereld. Hij zoekt naar een nieuwe ‘way of life’.
Het zijn accentverschillen tussen Ramadan en Abou Jahjah.
TL: Is Abou Jahjah de "Europeaanse Islamiet" waarover Ramadan spreekt?
MB:Jahjah is een modelburger. Hij kent zijn rechten en plichten. Hij houdt zich aan de wet, is participerend en kritisch, een mondige burger. Dat is toch wat Balkenende wil? Hij werkt vrijwillig, zonder betaling. Er moesten toch meer vrijwilligers komen? We moesten toch de geschiedenis kennen? Hij kent de geschiedenis en hij spreekt vijf talen. Maar toen hij er was werd hij tegengewerkt. Er is een vreselijk dubbele moraal.