Het pittoreske Leerdam wordt in tweeën gedeeld door de provinciale weg . Ten oosten van deze doorgaande route ligt het oude stadscentrum van de stad, waar het lijkt alsof er de afgelopen vijftig jaar niets is veranderd. Ten westen van de provinciale weg ligt de wijk Leerdam-West, een arbeiderswijk onder de rook van de glasfabriek. Hier staan goedkope huurwoningen, dicht op elkaar gebouwd. De huizen staan bekend om de dunne muren, waardoor geluid van de buren snel doorsijpeld. De onderkomens zijn zo klein dat kinderwagens alleen buiten op de stoep kunnen staan; de gangen zijn te smal om de buggy’s te kunnen herbergen.
Alhoewel begin 1900 de eerste huizen al naast de glasfabriek werden gebouwd, kwam pas in de jaren zestig de bouw in Leerdam-West echt op gang. In eerste instantie in de vorm van een eigen wijk voor de Molukkers die naar Nederland waren gekomen. Uit de archieven blijkt dat de gemeenteraad de Molukse wijk destijds als iets tijdelijks zag. Als het proces van integratie ten einde zou zijn, zou hun de vrijheid gegeven worden zich elders te vestigen.
Toen de Molukse gezinnen de eensgezinswoningen betrokken hadden, werd er begin jaren zeventig nog een groot stuk aan de wijk gebouwd. Hier kwamen vooral Turken terecht, die naar Leerdam kwamen om te werken in de glasfabriek. Later kwam daar nog een groep Somaliërs bij. Daarmee was de segregatie in Leerdam-West een feit.
Het is bij de grondwet verboden huizen toe te wijzen op basis van ethnische achtergrond, maar de Molukkers hebben daar een uitzonderingspositie in gekregen, zo vertelt Theus de Wit van woningbouwvereniging CWL. "Toen er begin jaren negentig gerenoveerd moest worden, hebben de Molukkers afgedwongen dat er een uitzondering zou komen voor hun wijk. Ze werkten mee aan de renovatie op voorwaarde dat in vrijgekomen woningen weer Molukkers werden gehuisvest."
Maar zelfs al zouden de Molukkers, Turken of Somaliërs zouden willen verhuizen naar andere delen van Leerdam; ze maken ze weinig kans. Alle goedkope woningen van Leerdam liggen in de Westwijk, waardoor het voor de meeste inwoners van Leerdam-West financieel onmogelijk is om naar een andere wijk te verkassen.
Terwijl in Den Haag de roep om harde integratiemaatregelen klinkt, verandert er in Leerdam nagenoeg niets. Er wordt al jaren gewerkt aan een herstructureringsplan voor de wijk, maar de gemeente en de woningbouwvereniging liggen overhoop over de te volgen aanpak. Het plan behelst de sloop van 30 procent van de woningen in Leerdam-West. Over de sloop bestaat overeenstemming tussen de partijen, maar over de te volgen aanpak voor nieuwbouw niet. De gemeente wil de lege plaatsen opvullen met dure seniorenkoopwoningen, wat de gemeente flink geld oplevert. De woningbouwvereniging wil nieuwe huurwoningen bouwen, en daarnaast een verzorgingshuis in de wijk plaatsen, zodat ouderen in de buurt kunnen blijven wonen.
Vanwege de meningsverschillen tussen gemeente en woningbouwvereniging heeft de eerste de besluitvorming over Leerdam-West inmiddels goeddeels stilgelegd. In 2005 moeten de eerste huizen gesloopt worden. Waar de daar wonende gezinnen naar toe moeten, is nog niet bekend.
______________________________
Met dank aan B. Woudenberg, Leerdam