Om ons te beschermen tegen dataroof van grote techbedrijven hebben we betere collectieve regels nodig. Maar tot het zover is, kunnen we zelf ook betere keuzes maken. We zetten er een aantal voor je op een rij.

Blijf van m'n data af! In Europa bestaat er al wetgeving die de Amerikaanse techbedrijven regelmatig op de vingers tikt. In Nederland kennen we deze wet als de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG).

In feite komt de AVG volgens Hans de Zwart, voormalig directeur van privacyorganisatie Bits of Freedom, neer op de vraag: hoe behandel je elkaar netjes? ‘Als een slager ongevraagd een foto van je maakt om die vervolgens te gebruiken als reclame in de winkelruit, vinden we dat niet normaal. Die regels over hoe we elkaar behandelen, die we offline normaal vinden, gelden online ook, en dat is fijn.'

Biedt de AVG voldoende bescherming? Niet volgens De Zwart. De AVG beschermt vooral de data die wij ‘bewust’ aan bedrijven geven, bijvoorbeeld de vrienden die je hebt op Facebook of de locaties die je gebruikt op Google Maps.

Maar dat is lang niet alle en de meest interessante data voor bedrijven. De meeste data waar bedrijven gretig gebruik van maken is de data die wij hen niet hebben gegeven, maar die ze wel van ons af kunnen leiden: de manier waarop we spellen of de wandelingen die we maken. De zogenoemde schaduwdata. 

En juist met deze schaduwdata wordt volgens De Zwart onvoldoende rekening gehouden in de AVG: ‘Dat zomaar verzamelen van data moet worden aangepakt en gereguleerd.’

Het wachten is dus op verbeterde Europese regelgeving, want een collectief probleem heeft een collectieve oplossing nodig, zoals ook hoogleraar Shoshana Zuboff zegt in de uitzending 'De grote dataroof'. 

Toch voelt dat onbevredigend. Kunnen we zelf dan niets doen? Natuurlijk wel. We zetten enkele simpele tips voor je op een rij, zonder dat je hoeft te gaan pielen met ingewikkelde Tor-browsers of VPN-diensten.

1. schrap sociale media

Wie echt anoniem door het online leven wil gaan, schrapt onmiddelijk de sociale media uit haar bestaan. Het kost je misschien iets meer moeite om je evenementen en apps bij te houden, maar als je ergens veel data weggeeft, dan is het wel via sociale media. Zo kent Facebook bijvoorbeeld je vrienden, politieke voorkeuren en kledingssmaak. Even wennen misschien, maar tegelijkertijd zal een nieuwe (offline) wereld voor je open gaan.

Toch zijn er ook alternatieven voor Facebook, zoals Mastodon en WT:social. Deze sociale netwerken zijn decentraal opgezet, zodat niemand toegang heeft tot alle data. Het idee is dat je zelf de baas blijft over je eigen gegevens.

Whatsapp belooft dat berichten versleuteld zijn, maar vergeet niet dat de app onderdeel is van grote dataslurper Facebook. Een alternatief voor WhatsApp is Signal, eenzelfde soort app die volledig versleuteld is. 

Twister is een alternatief voor Twitter en belooft alle data te beschermen met versleuteling. Het IP-adres dat je gebruikt wordt niet geregistreerd op een server.

2. zet je locatievoorziening uit

Wie met regelmaat Buienalarm of Google Maps raadpleegt, weet dat deze en vele andere apps via GPS je locatie bijhouden. Hartstikke handig met het Nederlandse weer, en het wereldwijde wegennet ligt met een druk op de knop aan je voeten.

Maar softwareontwikkelaars gaan maar al te graag met jouw locatie aan de slag om zo voorspellende modellen te maken voor reclamedoeleinden. Zo kan je telefoon suggesties voor je avondeten weergeven zodra je langs dat ene Indiase restaurant loopt.

Door de locatievoorzieningen op je telefoon uit te zetten of voor bepaalde apps te weigeren, maak je hier een einde aan. Je navigatie-app werkt bijvoorbeeld ook zonder dat je locatievoorziening aan staat (al moet je dan wel een punt A en B invoeren). Mocht je ook díe info liever niet prijsgeven, dan raden we een fysieke kaart aan.

3. gebruik Mozilla Firefox in plaats van Chrome

Meer dan de helft van alle Nederlanders gebruikt Google Chrome als browser om naar favoriete pagina's te surfen. Maar Chrome slaat ontzettend veel persoonlijke data op. Niet alleen alle webpagina's die je bezoekt, maar ook veel schaduwdata, zoals de momenten waarop je de zoomfunctie gebruikt. Dat kan anders.

Een goed alternatief is Mozilla Firefox. Deze browser werkt praktisch even snel en gebruiksvriendelijk, maar is tegelijkertijd beter voor je privacy. Mozilla is een non-profit organisatie. De browser slaat wel informatie op om het programma beter te laten werken, maar die data blijven op jouw apparaat staan. Mozilla verkoopt je data niet aan derde partijen.

4. gebruik Duck Duck Go of Startpage in plaats van Google

Nog steeds is Google op geen enkel vlak zo dominant als in de markt waar het begon: zoeken. Negen van de tien zoekers op het internet gebruikt daarvoor Google Search. Elke seconde wordt er op Google 63.000 keer gezocht. Het bedrijf verdient zijn geld door van jouw zoekopdrachten een profiel van jou samen te stellen. Dat profiel verkopen ze weer aan adverteerders. 

Dat kan ook anders. De zoekmachine Duck Duck Go is gewoon een commercieel bedrijf, maar hoeft geen gebruikersprofielen op te stellen om advertenties te verkopen. In plaats daarvan tonen ze een gesponsorde link in de zoekresultaten, op basis van je zoekterm: als jij op 'auto' zoekt, tonen zij een extra auto-advertentie. En je kunt de advertenties zelfs uitzetten als je wilt. 

Op die manier garandeert Duck Duck Go je privacy. Het bedrijf bewaart geen persoonlijke data op haar servers. Alle gebruikers krijgen dezelfde resultaten bij dezelfde zoekopdracht.

5. verwijder je data

Een kleine geruststelling: data die herleidbaar is naar personen valt altijd onder de AVG, waardoor je als individu meer rechten hebt. Als Europese burger heb je met de AVG altijd recht op inzage, verwijdering, correctie en verplaatsing van jouw persoonlijke data.

Inzage, om te zien waar je data voor wordt gebruikt en met wie het wordt gedeeld. Ook heb je recht op verwijdering, wanneer er een goede reden is om je data te laten verwijderen. De tool ‘My Data Done Right’ van Bits of Freedom helpt je op weg om deze rechten af te dwingen, door een mail voor je op te stellen en de juiste bestemming (wat is eigenlijk het emailadres van Facebook?) voor je op te zoeken. 

meer doen? besteed extra aandacht aan je mobiel

Een mobiele telefoon is extra kwetsbaar voor dataroof. Hoe bel je zonder te worden afgeluisterd? Hoe browse je zonder te worden getracked? Onder de algemene instellingen van je telefoon vind je een aantal privacy-instellingen. Bits of Freedom stelde vijf tips samen, speciaal gericht op je mobiel.