Er is een partij voor de arbeiders, voor de dieren en voor de vijftigplussers. Maar waarom zit er in de Tweede Kamer geen partij voor de jongeren? Met een nieuw geluid hopen deze jongerenpartijen jongeren naar de stembus te krijgen en de Tweede Kamer wakker te schudden.

Onbetaalbare woningen, flexcontracten, gigantische studieschulden, klimaatverandering, een onhoudbaar pensioenstelsel en een steeds groter wordende kloof tussen arm en rijk: het zijn allemaal problemen die op het bordje van generatie Y en Z liggen. Leeftijd: 15-35. Toch zijn de mensen die het meest last gaan krijgen van deze problemen het minst vertegenwoordigd in de politiek. Van de 150 zetels in de Tweede Kamer zijn er 54 bezet door leden boven de 50 jaar. Zij staan tegenover één lid onder de 30. Als er één leeftijdsgroep niet wordt vertegenwoordigd, zijn dat de jongeren.

En dat terwijl oudere generaties wel profiteren van de waarde die jongeren toevoegen aan de maatschappij, zegt Daniël van Duijn (29), lijsttrekker van De Jongeren Partij (DJP). ‘Wij zijn de verzorgende handen aan het bed. Wij zijn de mensen die in het leger dienen op jonge leeftijd. Wij investeren in een opleiding en zorgen voor innovatie.’ 

Wijsheid komt van onderop, niet van bovenaf, vindt Daniël. Volgens hem hebben jongeren de beste ideeën, maar is veel beleid nog gebaseerd op verouderde kennis. ‘Op data wordt bijvoorbeeld geen belasting geheven. Politici van nu snappen niet dat data geld waard zijn. Maar wij wel. Het is aan de politiek om daarnaar te luisteren. Als de tijd dringt, moet je die inspraak maar afdwingen.' 

jongeren kunnen 40 zetels krijgen

Terwijl hij zijn master afrondde aan de TU Delft en Wageningen, richtte Daniël afgelopen december met een aantal enthousiastelingen De Jongeren Partij op. Momenteel is hij bezig met het inzamelen van steunverklaringen. ‘Jongeren hebben niet door dat ze enorm veel invloed hebben. Onze generaties, Y en Z, zijn met 4,6 miljoen mensen. Dat zijn 40 zetels.’

Toch stemden bij de vorige verkiezingen een op de drie jongeren niet. Volgens Andreas Klein (33), nummer 3 van de partij JONG, komt dat omdat weinig jongeren het gevoel hebben dat politiek iets met hen te maken heeft. ‘In Tweede Kamerdebatten hebben ze het over dierenrechten, ouderen, pensioenen, arbeiders, boeren. Maar de jongeren worden eigenlijk altijd vergeten.’ 

Sinds 2017 is JONG actief op regionaal niveau, in Sudwest-Fryslan. Hun lijsttrekker is de inmiddels 19-jarige Jaron Tichelaar, die zich net als Andreas in het dagelijks leven bezighoudt met groene energie. Dit jaar doet de partij voor het eerst mee aan de nationale verkiezingen. Zowel JONG als DJP presenteren piepjonge kandidatenlijsten. Gemiddelde leeftijd: 24,5 jaar. 

kwetsbare groepen

Politicoloog en psycholoog Roderik Rekker (UvA) onderzoekt generatieverschillen in stemgedrag. Hij ziet in zijn onderzoek dat jongeren met een praktijkopleiding te vaak thuisblijven als er gestemd wordt. ‘We moeten opletten dat zij straks niet vergeten worden. Als ouderen aan millennials denken, denken ze vaak aan een hipster met een Macbook in de CoffeeCompany. Je zou bijna vergeten dat de helft van de jongeren gewoon praktisch opgeleid is.'

Volgens Rekker zijn jonge praktisch-opgeleiden een kwetsbare groep. Hun belangen op bijvoorbeeld de woningmarkt en op de arbeidsmarkt (flexbanen) worden snel over het hoofd gezien. Zeker als ze niet gaan stemmen. Hij ziet in zijn onderzoek dat hoogopgeleide jongeren toch vaker voor partijen kiezen die pro-migratie-en pro-klimaatbeleid voeren, vermoedelijk omdat zij zich minder zorgen maken over hun materiële belangen.

'Bij millennials denken ouderen vaak aan een hipster met een Macbook in de CoffeeCompany. Je zou bijna vergeten dat de helft van de jongeren gewoon praktisch opgeleid is’.

ideologie is super ouderwets

Kan een partij gebaseerd op leeftijd de onderlinge verschillen tussen bijvoorbeeld linkse, progressieve, rechtse of conservatieve jongeren ondervangen?

Andreas denkt van wel. ‘Het denken in links en rechts stamt uit de negentiende eeuw.' Hij vindt het nogal achterhaald. 'Ik denk dat jongeren zich over een aantal thema’s allemaal zorgen maken: wonen, klimaat en onderwijs. Dan maakt het niet uit of je links of rechts bent. Door jongeren te laten meebeslissen, komen we sneller tot oplossingen die vooral toekomstgericht zijn.’

Ook Daniël van DJP vindt dit links/rechts-denken niet meer van deze tijd. 'Het drijft ons alleen maar verder uit elkaar, terwijl politiek het tegenovergestelde zou moeten doen.' Via burgerraden op basis van loting wil hij niet alleen jongeren, maar iedereen meer directe inspraak geven en op basis van consensus beslissingen doorvoeren. 

‘Wij zijn een generatie die van zelfsturing houdt, die via internet zelf dingen leert. We leren van elkaar,' aldus Daniël. Tegelijkertijd ziet hij opnieuw een soort verzuiling zoals in de jaren zestig ontstaan. Sociale media hebben ons verdeeld in minizuiltjes op basis van hobby’s, gender, geaardheid, leeftijd en stad versus platteland. Deze zuilen verliezen langzaam het contact met elkaar. Hij vervolgt: 'Juist omdat we geen ideologische kleur hebben, kan DJP deze zuilen weer samenbrengen. De dialoog die dat teweegbrengt, is veel waardevoller dan het continu herhalen van je eigen gelijk.’

‘Wij zijn een generatie die van zelfsturing houdt, die via internet zelf dingen leert. Die van elkaar leert.’

hoe progressief zijn jongeren nu echt?

De politieke ambities van beide heren komen voort uit ontevredenheid met het politieke stelsel als geheel. Naar hun idee kijken politici in gevestigde partijen niet verder dan een regeringstermijn van vier jaar. Maar als het aankomt op thema’s als klimaat en onderwijs, moet je volgens Andreas en Daniël niet vier jaar maar liefst vier generaties vooruit kijken.

Andreas: ‘Mensen zijn een beetje klaar met de grote partijen. Kijk naar de toeslagenaffaire, het onsamenhangende coronabeleid, de bezuinigingen in de zorg, het onderwijs dat achteruit holt. Het is tijd voor een frisse wind.’

Volgens Rekker is er een enorme kloof in opvattingen over culturele vraagstukken, zoals immigratie, tussen de oudere en de jongere generatie. ‘Jongeren staan veel positiever tegenover immigratie en Europese eenwording dan ouderen.’ Ze zijn in een geglobaliseerde wereld opgegroeid. Immigratie en Europese eenwording zijn voor hen vanzelfsprekend. Jongeren van nu zaten op school in de klas met de kinderen van immigranten en betalen al zolang als ze zich kunnen herinneren met de euro.' Daarnaast is het opleidingsniveau van de jonge generatie ook toegenomen. Rekker stelt dat we uit onderzoek weten dat hogeropgeleiden progressiever zijn.

We moeten niet vier jaar, maar vier generaties vooruit kijken.

een ministerie van tijd

Daniël noemt jongeren liever ‘proservatief’: een combinatie van innovatie met het beste van vroeger. Naast vooruitgang willen jongeren volgens hem ook meer rust in het leven, minder prestatiedruk en meer tijd voor elkaar.

‘Misschien klinkt dit heel Harry Potter-achtig, maar ik ben voor het instellen van een Ministerie van Tijd. Waar wordt nagedacht over waar we onze tijd aan besteden en hoe we gelukkiger kunnen worden met de manier waarop we onze tijd besteden. Willen we bijvoorbeeld echt vastzitten in de 40-urige werkweek? Of willen we de technologie die we al hebben, inzetten om juist minder te vergaderen en meer tijd over te houden voor familie, sport, spel, kunst en cultuur?’

We hoeven niet altijd te werken. Dat we dit toch blijven doen komt volgens Daniël voort uit het twintigste-eeuwse idee dat welvaart schaars is. DJP pleit voor een basisinkomen van 1000 euro per maand, gefinancierd door een heffing van 0.2 procent op elke financiële transactie. ‘We hebben overvloed en die kan eerlijk verdeeld worden. Nu plukken aandeelhouders daar de vruchten van. We moeten naar een model van "romantisch kapitalisme",' vindt hij: 'Kapitalisme dat winsten niet alleen aan aandeelhouders uitkeert, maar aan de hele maatschappij.' 

weten jongeren misschien toch wat het beste is voor iedereen?

Het adagium luidt: ‘Wie jong en niet links is, heeft geen hart. Wie oud en niet rechts is, heeft geen verstand.’ Zijn de jongerenpartijen niet bang om weggezet te worden als een clubje naïeve dromers? Integendeel, geeft Andreas aan. Hij ziet ook bij oudere kiezers steeds meer interesse voor de ideeën van jongeren.

‘De oudere generaties beseffen echt wel dat de toekomst aan de jeugd is. Als zij er nu een puinhoop van maken, zadelen ze hun nageslacht alleen maar op met de rekening.’ De lijstduwer van JONG is de 58-jarige Jan Geelen. Andreas: ‘Ouderen en jongeren zijn het eens over een toekomstbestendig beleid. We doen het samen. We kunnen van elkaar leren.’

Andreas denkt dat JONG kans maakt bij de verkiezingen in maart. Op meerdere zetels zelfs. Al is daar ook een taak weggelegd voor de media. Partijen die betekenisvolle verandering teweeg willen brengen, opereren doorgaans in de marges van de politieke arena en genieten lang niet dezelfde aandacht als gevestigde partijen. ‘De afgelopen tien jaar heeft het kabinet-Rutte III zich niet van zijn beste kant laten zien,’ zegt Andreas. ‘Als we geen aandacht besteden aan nieuwe partijen, krijgen we de komende vier jaar weer hetzelfde verhaal.’

'De oudere generaties beseffen echt wel dat de toekomst voor de jeugd is'

Wat wil JONG? De speerpunten:

Klimaat: De uitstoot van broeikasgassen moet voor 2035 met 80 procent omlaag. Fossiele brandstoffen moeten zwaarder worden belast.

Onderwijs: De onderwijskwaliteit moet omhoog en de werkdruk omlaag. Het lerarentekort moet worden opgelost, bijvoorbeeld met woongeld. Studentenhuisvesting moet betaalbaarder. Stages moeten eerlijk worden betaald via een minimum stagevergoeding en er moeten meer stageplekken komen.

Wonen: JONG wil meer betaalbare, duurzame woningen bouwen door vrijere bestemmingsplannen te hanteren. Bestaande woningen mogen niet gekocht worden door beleggers. Er moet meer natuur komen rond steden.

 

wat wil DJP? de speerpunten:

Sociaal contact: Om eenzaamheid en polarisatie te bestrijden wil DJP kroegen, festivals en clubs zo snel mogelijk veilig openen, buddy-netwerken tussen jong en oud faciliteren en meer geld vrijmaken om de openbare ruimte op te leuken.

Democratie: Burgers moeten meer directe inspraak hebben. De leeftijd waarop je mag stemmen, moet omlaag naar 16 jaar. Via burgerraden brengen 150 gelote burgers advies uit aan de overheid. Er moet meer geld naar onafhankelijke journalistiek. Net als de gedrukte pers moeten grote techbedrijven BTW afdragen op artikelen.

Basisinkomen: Met een 0,2 procent belasting op elke digitale transactie wil DJP een basisinkomen van 1000 euro voor iedere Nederlander financieren. Dit bedrag moet het toeslagensysteem en de basisbeurs vervangen.