Waarom millennials conservatiever denken dan hun ouders

Hoe komt dat? Onderzoekster Quita Muis (26), zelf een millennial, schetst het verloop van het conservatieve gedachtegoed door de generaties heen om deze verrassende uitkomst te kunnen verklaren.

‘Over het algemeen is de algehele trend dat we steeds progressiever en toleranter worden. We gaan in een opwaartse lijn omhoog, hetzij af en toe met wat horten en stoten.’

Of iemand conservatief of progressief denkt heeft met een aantal factoren te maken, legt Muis uit. Zo ligt het aan de context waarin generaties opgroeien en of daarbij sprake is van fysieke en economische zekerheid.

Muis: ‘Je kan dit het beste vergelijken met de Piramide van Maslow [de hiërarchische niveaus van menselijke behoeftes, red.]. Je bent eerst op zoek naar fysieke en economische zekerheid om goed te kunnen leven.’

Met de economische depressie van de jaren 30 en de Tweede Wereldoorlog kenden oudere generaties in veel mindere mate de zekerheden zoals we die nu kennen. ‘Het moeten creëren van die zekerheid is iets waar oudere generaties mee opgroeiden. Tijd om zich bezig te houden met dingen zoals zelfexpressie was er niet. De houvast kwam voort uit religie.’ 

‘Als een gebeurtenis een langere tijd een rol speelt tijdens je jeugd – als je bijvoorbeeld in een familie opgroeide waarin de eindjes aan elkaar geknoopt moesten worden, of waar onzekerheid was over huisvesting – dan heeft dat zeker invloed op je waarden. Dit zien we ook terug in hoe eerdere generaties over bepaalde zaken dachten. Mensen waren conservatiever’, aldus Muis.

Langzaamaan werden deze generaties vervangen door generaties die met alsmaar meer zekerheden opgroeiden - denk aan het ontpoppen van de verzorgingsstaat en de relatief snelle welvaartsgroei - en daarbij ook nog eens in een samenleving die steeds seculierder werd. Zo ontstond er meer ruimte voor mensen om zich, in tegenstelling tot voorgaande generaties, wél bezig te houden met autonomie en individuele vrijheden. En zo zette de trend naar meer welvaart zich voort, simultaan met de trend naar meer progressiviteit.

Muis: ‘De honger naar individualisme heeft ervoor gezorgd dat religie is afgenomen en dat de kerk niet alles meer bepaalt. Secularisatie, maar ook het toenemen van het opleidingsniveau heeft veel invloed gehad op het wel of niet progressiever worden van jongeren.’ 

Met dit in het achterhoofd valt dus te verwachten dat generaties ook alsmaar progressiever en toleranter zouden worden. Maar tegen alle verwachtingen in bleek in 2017 dat millennials juist mínder progressief zijn gaan denken. Is er een plafond bereikt in onze tolerantie?

Muis: ‘Het is zeker niet zo dat de jongeren van nu opeens compleet conservatief zijn. Ze willen heus niet terug naar hoe het in 1900 was. Het is slechts een kleine afvlakking. We zijn sowieso progressiever dan voorgaande jaren. Maar: de ouders van de millennials, de babyboomers, zijn verrassend genoeg dus wel progressiever dan hun kinderen.’

Onzekerheid lijkt het sleutelwoord. Waar het in de eerste decennia van de vorige eeuw ging om economische onzekerheid, lijkt dat nu plaats te hebben gemaakt voor culturele onzekerheid. Vanaf de jaren 50 en 60 is de ontzuiling ingezet en zijn we alsmaar progressiever geworden.

Zijn we de afgelopen decennia misschien te snel progressief geworden? Ja, zegt Muis. ‘Alles is tegenwoordig mogelijk. Dat kan het gevoel geven dat er geen structuur is en er geen normen en waarden meer zijn. De onzekerheid wordt beantwoordt met een tegenbeweging.’

Volgens Muis is dat niets nieuws en zijn conservatieve en progressieve tegenbewegingen door de gehele linie terug te zien. ‘In de jaren 50 en 60 ontstond er een radicaal progressieve tegenbeweging, die zich afzette tegen het autoritaire, conservatieve en religieuze gedachtegoed dat toen heersend was. Als we dit langer zouden volgen gok ik dat je een golfbeweging ziet als het gaat om de countercultures tegen de heersende ideologie. Nu wordt het volgens mensen té progressief, waardoor er dus een conservatieve counterculture ontstaat. Het is niet dat deze jongeren terug willen naar het jaar 0, maar het is een reactie op de ontwikkelingen van nu.’ 

De coronacrisis zou de nieuwe conservatieve wind verder kunnen doen oplaaien: ‘De coronacrisis kan zeker tijdelijk van invloed zijn op hoe we over bepaalde dingen denken. De onzekerheid laait op. Maar, het zal slechts tijdelijk zijn. Progressiviteit zit nu gewoon in de aard van de Nederlanders, helemaal als je kijkt naar zoiets als homoseksualiteit. Dat er nu een generatie jongeren is die hier wat lager op scoort, betekent niet dat wat we eerst hadden helemaal wordt weggevaagd’, aldus Muis.  

Uit verder onderzoek moet blijken of de afvlakking slechts bij deze generatie blijft of dat er sprake is van een trend, en zich dus ook zal voortzetten onder de kinderen van de millennials.