Elf dagen lang bezocht Laurie van der Burg (29), onderzoeker bij Milieudefensie, de klimaattop in Madrid. Hoe verliep die top volgens haar? 'Er is geen gevoel van urgentie.'

Ze moet nog even bijkomen. De stakingen in Frankrijk verhinderden een rustige treinreis terug, en dus moest Laurie van der Burg (29), onderzoeker bij Milieudefensie, tegen wil en dank het vliegtuig terug naar Nederland pakken.

Elf dagen lang bezocht ze evenementen, talks en overleggen op de vijfentwintigste Conference of the Parties (COP25), de jaarlijkse klimaatconferentie van de Verenigde Naties, waar 197 landen het eens proberen te worden over hoe de wereldwijde energietransitie eruit moet gaan zien.

Tot nu toe lopen landen dramatisch achter om de doelstelling van maximaal anderhalve graad opwarming te halen. Er staat dus nogal wat op het spel. Maar volgens Van der Burg ontbreekt het gevoel van urgentie binnen de onderhandelingsmuren volledig. 

'Er wordt vooral gesproken over de technische invulling van het Parijs-akkoord. Niet over het verhogen van de ambitie, of meer maatregelen om de klimaatcrisis te stoppen. Dat staat volgend jaar pas op de agenda, op de klimaattop in Glasgow. Vreemd natuurlijk, want als we onder die anderhalve graad willen blijven, moeten we ieder jaar drastisch uitstoot gaan reduceren. Landen doen nu nog maar eenvijfde van wat nodig is. Het is problematisch als dat niet bovenaan de agenda staat.'

fossiele industrie op de klimaattop: mag dat?

Ook wijst Van der Burg op de grote aanwezigheid van de fossiele industrie in Madrid. De huidige geplande olie- en gasproductie van die industrie brengt de wereld voorbij de anderhalve graad, zo stelt een groot rapport, dat vorige week werd gepubliceerd door Milieudefensie en zestien andere milieuorganisaties. Dus wat komen ze eigenlijk doen?

Volgens de Van der Burg heeft het geen zin om spelers als Shell en Chevron bij de overleggen te betrekken. 'Het is gek dat de grootste vervuilers, die de klimaatdoelen eigenlijk in de weg staan, volop bij COP25 aanwezig zijn en toegang hebben om te lobbyen.'

Van der Burg ziet dat Shell bijvoorbeeld niet op de conferentie is om te kijken hoe de fossiele productie zo snel mogelijk kan worden afgebouwd. 

'De events die Shell organiseert of bijwoont gaan allemaal over bomen planten of CO2 in de grond opslaan. Dat zijn nou juist de oplossingen die het voor de fossiele industrie mogelijk maken om door te gaan met olie en gas. Maar de klimaatwetenschap laat zien dat we het ons niet kunnen veroorloven om de olie- en gasproductie uit te breiden.'

emissiehandel is schijnoplossing

Ook de markt voor emissierechten, waar het grootste deel van de top over gaat, ziet Van der Burg als een schijnoplossing, en een bedreiging voor het behalen van de klimaatdoelen.

'De emissiemarkten maken het mogelijk voor rijke landen om uitstootrechten te kopen, waardoor ze hun eigen uitstoot niet hoeven te verlagen. Maar de wereldwijde uitstoot moet jaarlijks met 7,6 procent omlaag: er is simpelweg geen ruimte meer om op de ene plek minder te reduceren dan ergens anders. We moeten overál zoveel mogelijk reduceren.'

Bovendien heeft de uitstoothandel, die al sinds 1997 bestaat, tot nu toe niet gewerkt, zegt Van der Burg. 'We zien dat de fossiele industrie hard inzet op de uitstoothandel. Shell schreef daarvoor bijvoorbeeld stukken die in het Parijsakkoord terecht zijn gekomen. Maar we moeten het probleem aanpakken bij de bron: de productie en verkoop van fossiele brandstoffen afbouwen. Er moet een plan komen om daar zo snel mogelijk naartoe te bewegen. Die plannen bestaan op dit moment nog niet.'

waar is de hoop?

De echt interessante ontwikkelingen in Madrid spelen zich volgens Van der Burg vooral buiten de onderhandelingsruimtes af.

'Voor het eerst sinds jaren is er rondom de top aandacht voor de noodzaak om de olie-, gas- en kolenproductie af te bouwen, én om dat op een eerlijke manier te doen. Daarvóór werd ook buiten de onderhandelingsmuren vooral gekeken naar de de alternatieven. De productiekant werd eigenlijk nooit besproken, want die zou slechts de vraag bedienen.'

'De afgelopen jaren hebben we gezien dat die aanpak niet werkt. Er is heel veel hernieuwbare energie op de markt gebracht, en nog steeds groeit het gebruik van olie, gas en steenkool. Dat sommige landen, zoals Costa Rica en Nieuw Zeeland nu met fossiele productie inperkingen bezig zijn, is wel een positieve ontwikkeling.'

Bezoekers van een evenement van Shell, BP en Chevron willen niet luisteren en verlaten massaal de zaal.

Over de Green Deal, die eurocommissaris Frans Timmermans woensdag presenteerde, zegt van der Burg: 'Dat plan kijkt in ieder geval ook naar het sociale aspect: hoe gaan we ervoor zorgen dat de lage inkomens niet disproportioneel worden geraakt door klimaatbeleid? De Green Deal lijkt bovenaan de agenda van de EU te staan, met Timmermans die de kar trekt. Al moeten we nog zien hoe het wordt uitgewerkt.'

'Eigenlijk lopen de onderhandelaren op de klimaattop achter op wat er in de samenleving gebeurt. Tijdens een klimaatmars rondom de top riepen tienduizenden burgers hun regeringsleiders op om meer te doen. Er worden allerlei extra events georganiseerd  op een sociale top die parallel aan de VN-top loopt. Dat is waar de energie zit, niet zozeer op de COP25 zelf.'

Hoe zit het met de zaak Shell?

Naast haar onderzoek voor Milieudefensie assisteert Laurie van der Burg klimaatadvocaat Roger Cox in de rechtszaak tegen Shell. In november kwam de oliegigant met een reactie op de dagvaarding. Van der Burg geeft ons alvast een inkijkje in de verdediging van Shell. Shell zegt:

  • Je kan ons niet verantwoordelijk houden voor klimaatverandering, want wij hebben het Parijs-akkoord niet ondertekend;
  • Je kan ons niet verantwoordelijk houden voor mensenrechtenschendingen, want alle mensenrechtenafspraken die wij hebben ondertekend zijn vrijwillig;
  • Er zijn dus geen juridische bindische regels waar jullie naar kunnen verwijzen;
  • Wij zijn niet verantwoordelijk voor de uitstoot van onze klanten of die van onze dochterondernemingen;

Van der Burg en Cox werken momenteel verder aan een antwoord. 'Wij hebben nog steeds het gevoel dat we een sterke positie hebben,' aldus Van der Burg.