Online filteren we massaal onze selfies om er beter uit te zien, maar ook het inspuiten van ‘echte’ lippen en billen neemt een grote vlucht. Mooi zijn is nog nooit zo belangrijk geweest, want beauty pays! Wie voldoet aan het dominante schoonheidsideaal heeft veel voordelen, niet alleen op de relatiemarkt maar ook bij het vinden van een baan, een huis en een netwerk. Maar wie bepaalt wat mooi is? En hoe word je mooi volgens de geldende norm?
Zondag, 17 januari, 22:05, NPO 2
Perfect me
Mooi zijn heeft veel voordelen: je doet het beter op de relatiemarkt, bij het vinden van een baan, een huis en een netwerk. Maar wie bepaalt wat mooi is? En hoe ga je de competitie aan met je geïdealiseerde, digitale, zelf?
over de uitzending
In de mode en reclame is er nu een trend naar meer verscheidenheid en kleur. En ook op sociale media is ruimte voor body positivity en plussize modellen. Maar is dat wel het hele verhaal? Volgens fashionactivist Janice Deul blijft het vaak bij window dressing en symboolpolitiek, en blijft het ideaal van jong, dun en wit fier overeind. Ook uit onderzoek blijkt dat schoonheidsstandaarden mondiaal juist meer op elkaar zijn gaan lijken.
Door de invloed van sociale media en de groei van de diensteneconomie is uiterlijk nog belangrijker geworden. Mensen investeren meer dan ooit in schoonheid. Filosoof Heather Widdows signaleert in haar boek Perfect Me dat ook de mate waarin wij ons aan het dominante schoonheidsideaal onderwerpen verandert: de eis om mooi te zijn wordt voor veel mannen en vrouwen een drijvende kracht in hun leven, een ‘moreel imperatief’ waar je je niet meer aan kunt onttrekken. Hoe zal het schoonheidsideaal van de toekomst eruitzien? En welk schoonheidsideaal hoort bij de geglobaliseerde, digitale samenleving?
'Digitale perfectie wint het van pure schoonheid' ▾
Laten we ons gek maken of zijn we goed bezig? Volgens cosmetisch arts en onderzoeker Tom Decates is dit nog maar het begin. Hij deed onderzoek naar botoxbehandelingen bij vrouwen tussen 18 en 25 jaar en zag een sterke toename. Over de oorzaak is hij stellig: sociale media en digitale filters. Voorheen kwamen vrouwen naar hem toe met een foto van een filmster, nu hebben ze digitaal bewerkte selfies bij zich: zo wil ik worden! Waar zal dat toe leiden? Onze digitaal verbeterde ik wint het qua schoonheid met gemak van ons rommelige, echte lichaam. Zo raken we verwikkeld in een slopende competitie met ons veel perfectere digitale zelf.
Trek die lijn door en je komt uit bij modefotograaf Cameron James Wilson. Hij is de maker en manager van Shudu – een bloedmooi model met zeer lange benen en honderdduizenden volgers op Instagram dat alleen in de digitale werkelijkheid bestaat. Soms doet een ‘echt’ model nog dienst als body double, maar verder is Shudu volledig virtueel, maar niet van echt te onderscheiden. De grote merken en modebladen staan te springen om haar in te huren: Vogue, Samsung, Forbes… Want waarom zou je nog werken met een echt menselijk model als je een digitale schoonheid helemaal naar je hand kunt zetten?
Regie: Bregtje van der Haak
Research: Arnout Arens & Zoë van Alphen
Productie: Marie Schutgens
Montage: Tim van der Maden
Eindredactie: Doke Romeijn & Geert Rozinga
Sylvia Holla
Socioloog
Cultuursocioloog Sylvia Holla dook twee jaar lang in de modellenwereld in Amsterdam, Parijs en Warschau. In 2018 promoveerde ze aan de Universiteit van Amsterdam op haar onderzoek naar de vraag: hoe is het om een model te zijn? Haar etnografische aanpak legde bloot hoe voor modellen de grens tussen werk en vrije tijd vervaagt. De fashion-industrie koloniseert hun privéleven door hoge eisen te stellen aan hun lichaam en gezondheid. Ze staan altijd ‘aan’.
Toch heeft het beroep grote aantrekkingskracht op jonge mensen. Door het grote belang van uiterlijke schoonheid in populaire media neemt deze ondanks de werkomstandigheden alleen maar toe. Maar het continu kritisch evalueren van je eigen schoonheid heeft volgens Holla een donkere kant. Het maakt mensen ongelukkiger.
Tegenwoordig is Holla wetenschappelijk onderzoeker bij Atria, het Kennisinstituut voor Emancipatie en Vrouwengeschiedenis. Daar focust ze zich op beeldvorming en culturele normen rondom gender. Ook draagt ze via haar onderzoek bij aan projecten en campagnes tegen gendergerelateerd geweld en voor het doorbreken van genderstereotypering op de arbeidsmarkt.
'Het vormgeven van je uiterlijk naar de ideeën van anderen, kan zorgen voor de vervreemding van 'het zelf' '
Tom Decates & Kasia Dolkowska
Cosmetisch arts/influencer
Na zijn studie geneeskunde in het AMC stortte Tom Decates zich op de plastische chirurgie. Zijn expertise als cosmetisch arts: botox en fillers.
In zijn kliniek in Amsterdam-Zuid behandelt hij mensen zoals de Poolse influencer en realityster Kasia Dolkowska. Met 57.000 volgers op Instagram voelt zij een constante druk om er mooi uit te zien. Desondanks is zij het met Decates eens: mensen op sociale media zien er allemaal hetzelfde uit.
Heather Widdows
Filosoof
Die homogeniteit op platformen als Instagram ziet ook Heather Widdows, docent toegepaste ethiek aan de Universiteit van Birmingham. In haar boek Perfect Me: Beauty as an Ethical Ideal uit 2018 schrijft de Britse filosoof dat technologie ons idee van schoonheid voorgoed verandert. Schoonheid is een plicht geworden.
Voor veel mensen valt schoonheid samen met de perceptie van hun eigen succes en falen. Terwijl bewerkingsapps en filters ons virtuele, gemanipuleerde uiterlijk verder doen verwijderen van de werkelijkheid, schamen we ons steeds meer om hoe we er in het dagelijks leven uitzien. Hierdoor worden cosmetische en plastische ingrepen zoals Tom Decates ze uitvoert langzamerhand net zo gewoon als een knipbeurt.
'Het verschil tussen ons virtuele uiterlijk en ons echte uiterlijk wordt steeds groter'
'Als jij in staat bent jezelf fantastisch te vinden, dan heb je meer oog voor de uiterlijke schoonheden van anderen'
Janice Deul
Fashion activist
Voor Janice Deul kan de combinatie van schoonheid en technologie ook positief uitpakken. Via social media kan iedereen zijn eigen schoonheidsideaal zijn. Doordat iedereen erop kan uploaden, democratiseert ook ons beeld van wat mooi is, zegt Deul. Ze was veertien jaar eindredacteur van verschillende modebladen en deelt nu via workshops en lezingen haar ideeën met bijvoorbeeld de redactie van modeblad ELLE
Het palet aan schoonheden op de wereld is enorm breed, zegt Deul. Haar missie is dan ook om ervoor te zorgen dat we allemaal blij zijn met ons uiterlijk. Alleen op die manier kunnen we ook elkaars verschillen waarderen. Onderdeel van dit proces is meer inclusiviteit en diversiteit in modebladen, die volgens haar bepalend zijn voor de beeldvorming van onszelf en anderen.
Amber Jae Slooten
Digitaal modeontwerpster
Amber Jae Slooten maakt mode zonder stof. Haar kleding kan alleen in de digitale wereld gedragen worden. Ze veilt het via blockchain. Daardoor kan het, via dit beveiligde stukje code, in het bezit zijn van slechts één persoon. Net als een echt kledingstuk.
Een van haar jurken is op die manier voor 9.000 euro geveild. Slooten, afgestudeerd aan het Amsterdam Fashion Institute, kijkt decennia vooruit. Ze voorziet een verre toekomst waarin digitale kleding ook in het echt gedragen kan worden, via bijvoorbeeld augmented reality: een digitale ‘laag’ die als het ware over de werkelijkheid heen ligt.
Cameron-James Wilson
Fotograaf
Fotograaf Cameron-James Wilson ziet ook hoe digitale filters een enorme impact hebben op schoonheid. Zijn bedrijf The Diigitals noemt zichzelf het eerste digitale modellenbureau ter wereld. Hij schiep ‘Shudu’, een virtueel supermodel. Toen mensen begonnen te vragen wie ze was, maakte Wilson een eigen Instagram-pagina voor Shudu aan. Haar profiel heeft nu meer dan 200.000 volgers.. Shudu is ook een soort filter dat Wilson over bestaande foto’s plakt. Zo vermengt hij simulatie met werkelijkheid, tot een digitaal model met dezelfde imperfecties als mensen.
meer lezen & luisteren
body positivity als medicijn tegen obesitas
Body positivity is een bewezen methode om eetstoornissen te behandelen en een laag zelfbeeld te verhelpen. Maar wat als de roze bril, waarmee wij naar ons lichaam kijken, ons blind maakt voor de loerende gezondheidsrisico’s?
het huidige schoonheidsideaal is onbereikbaar zonder plastische chirurgie
dokter, geef me een selfie gezicht!
Het schoonheidsideaal van nu is eigenlijk alleen nog te bereiken met behulp van digitale filters en plastische chirurgie. Wat doet dat met ons zelfbeeld? ‘Mensen die zeggen dat hun uiterlijk ze niet boeit, geloof ik niet.’