Het was een ingetogen bijeenkomst, die eerste mei op het Domplein van Riga. Maar onder die uiterlijke kalmte waarmee Letland officieel toetrad tot de Europese Unie, schuilt een heftige emotie om met het verleden in het reine te komen. De vraag hoe daarmee om te gaan is voor de Letse kiezer zelfs een verkiezingsthema geworden, waarop hij bij de Europese verkiezingen van 10 juni zijn stem kan uitbrengen. Tegenlicht-programmamakers Rudi Boon en Hans Keller volgen het spoor terug van dit beladen thema, in een land dat door zijn omstreden verleden wordt achtervolgd tot in het verenigde Europa van vandaag.

Het is namelijk op initiatief van christen-democraten uit Letland dat in het nieuwgekozen Europese Parlement een resolutie zal worden ingediend waarin het totalitaire communisme wordt veroordeeld. De resolutie voorziet verder in onder meer een Europees Instituut dat de mensenrechtenschendingen onder het communisme onderzoekt, een jaarlijkse Europese Dag voor de slachtoffers van het communisme en een Europees herinneringsmonument. Niet voor niets komt het initiatief voor deze, in Oost Europa zwaar bekritiseerde resolutie, uit de Baltische landen. Drie maal werden zij bezet door twee totalitaire grootmachten. Door de aanwezigheid van een grote Russische minderheid is het Sovjettrauma nergens zo sterk als in Letland, dat bovendien de verwerking van de Tweede Wereldoorlog nog altijd in de weg staat.

Aan de hand van de geschiedenissen van vier Letse burgers wordt het Duits-Russische trauma in kaart gebracht. Dichter Knuts Skujenieks zat zes jaar in de Goelag Archipel wegens anti Sovjet propaganda. Politicus Pauls Klavins, één van de initiatiefnemers van de resolutie, vocht in 1944 aan de Duitse kant en bleef tot de jaren negentig in het Westen. De Letse Russin en schrijfster Marina Kostenecka, dochter van een ‘klassenvijand’ die jaren in Siberië verbleef, onderhandelde met Gorbatsjov over de Letse onafhankelijkheid. Zakenman Gunars Kirsons werd in Siberië geboren uit een gedeporteerd Goelag-echtpaar en is nu de succesvolste ondernemer van Letland. Zij stellen elkaar vragen als: Wie zijn wij, wat heeft onze geschiedenis in dit deel van de wereld van ons gemaakt? Wat antwoord je als ze straks in Brussel vragen: wie ben je eigenlijk?

Regie: Rudi Boon, Hans Keller.
Research: Stan van Engelen, Mara Skujeniece (tolk, vertaler)
Camera: Erik van Empel
Geluid: Bert van den Dungen
Montage: Jan Langeveld
Productie: Madeleine Somer, Karin Spiegel,
Eindredactie: Roel van Broekhoven, Hans Keller, Doke Romeijn

Met dank aan:

Valters Nollendorfs/ Het Bezettingsmuseum van Letland.
Staatsarchief Letland film-, foto- en audio documenten.
Podnieks Studio.
Labvakar.

Sigma Angrava
Ronald Reuderink
Peer Crommentuijn