Waar blijft de politieke deepfake?

Een deepfake laat zich het beste omschrijven als een A.I.-gestuurde nepvideo waarin je iemand iets kan laten zeggen dat hij of zij normaal gesproken nooit zou zeggen. Regelrechte manipulatie dus. Fake news-verspreiders – en die zijn er ook in de Nederlandse politieke arena – kunnen er hun ‘voordeel’ mee doen.

Tegenlicht maakte twee jaar geleden een uitzending waarin we de ontwikkeling en opmars van deepfakes uitgebreid uit de doeken deden. En ook keken naar de andere kant, de wetenschappers en factcheckers die deepfakes onschadelijk probeerden te maken. Het was toen al een kat- en muisspelletje en die race is de afgelopen jaren alleen maar geïntensiveerd. Het onderscheid tussen ‘nep’ en ‘echt’ is verder vervaagd, en welke consequenties dat heeft, zie je in onze nieuwste uitzending ‘Zien is geloven’ dit weekend.

Maar waarom zien we die politieke deepfake dan nog niet? Die vraag komt in deze nieuwsbrief aan bod, net als micro targeting overigens. Daarmee kunnen deepfakes in potentie heel nauwkeurig bij een bepaalde kiezersgroep worden gebracht. Online welteverstaan. We zien dat micro targeting toeneemt, zeker nu de kiezer in coronatijd veel moeilijker te bereiken is. Bij deepfakes denken we vaak aan Trump en Poetin, maar de meeste deepfakes zijn pornografisch. Wat kun je daar als slachtoffer tegen doen?

We leven dus in het tijdperk van de synthetische media en die zullen in de toekomst alleen maar aan terrein winnen. Maar ondanks alle alarmistische geluiden en online seksueel misbruik moeten we vooral ook niet vergeten dat je ook hele mooie dingen kunt doen met beeld op basis van kunstmatige intelligentie.

Communicatiewetenschapper Tom Dobber wilde zelf wel eens aan den lijve ondervinden wat het is om een deepfake te maken. Welke impact kun je ermee maken? Hij maakte een deepfake van ex-CDA-leider Sybrand Buma, verspreidde die onder christenen en schrok van de resultaten: de meesten trapten er genadeloos in.

Redacteur Tom Reijner sprak voor Future Shock met Dobber over politieke deepfakes en over zijn onderzoek naar micro targeting: het sturen van online politieke advertenties naar een heel gerichte kiezersgroep Zou je dat ook met dit soort gemanipuleerde video’s kunnen doen en wat zijn dan de consequenties? Hoe schadelijk zijn deepfakes eigenlijk en wat brengt de toekomst ons?

Bij deepfakes denk je al gauw aan filmpjes van Obama, Poetin of Trump. Maar bijna alle deepfakes zijn pornovideo’s. En die schaden de privacy, reputatie, en seksuele autonomie van duizenden vrouwen. 96 procent van de toepassingen van dit soort AI-videomanipulatie, heeft namelijk plaats in de internetpornografie, blijkt uit een rapport van Deeptrace (nu: Sensity). De gezichten van pornoactrices worden vervangen door de gezichten van andere vrouwen zonder dat zij daarvoor toestemming hebben gegeven.

Wetten die doodgewone vrouwen, die hiervan vaak het slachtoffer zijn, zouden moeten beschermen, zitten boordevol gaten en vooroordelen. Wat kun je doen als in je zo’n filmpje terechtkomt? We spraken met een expert die onderzoek doet naar seksueel misbruik door beeldgebruik. Kunnen we het eigenlijk wel wraakporno noemen?