OVT
Wekelijks geschiedenisprogramma met discussies, reportages en ooggetuigenverslagen.
In deze -eerste- aflevering achtereenvolgens de volgende onderdelen:
10.07 Jacques Giele is historicus, wenst echter niet als wetenschapper geafficheerd te worden, maar wel als iemand met historische belangstelling.
Giele spreekt een essay uit over historisch besef, of liever, over de historie als bonbondoos: een ieder pakt eruit wat hij of zij lekker vindt. Het verleden als alibi voor het handelen en het doen van uitspraken in het heden. "Tuig blijft tuig, Moffen blijven Moffen." Immers: alles herhaalt zich toch? Men zoekt plichtmatig naar historische parallellen; er ontstaat een soort apathie: er verandert immers toch nooit iets. Maar al te vaak worden uitspraken van racistische/fascistisch zijde gedaan met een beroep op het verleden, op het historisch erfdeel. Er ontstaat een debat zonder einde over de interpretatie van het verleden, met meedogenloze implicaties.
10.16 Kees Slager maakt de uitslag van de in opdracht van OVT gehouden enquête bekend, die het Historisch Besef van de Nederlanders beoogde te peilen. Medediscussianten zijn Paul Schulten, docent historisch besef aan de Ersmus universiteit te Rotterdam en Jacques Giele.
Schulten: Het zegt niet zozeer iets over het besef, als wel over de historische kennis. Schulten citeert een Duits historicus: Historisch Besef is het constant heersend besef dat de mens weet dat alles veranderlijk is , dat hij weet in welke mate alles veranderd is en daaruit vervolgens de consequenties trekt. Echter, zegt Schulten, het geven van een vaste definitie van Historisch Besef is moeilijk.
Giele: Historisch Besef = het zich grondig bewust zijn van z'n positie in de oceaan van de tijd. Voor Nederland is deze positie zeer positief; wees je bewust van deze positie. Het vinden van historische parallellen is gevaarlijk: alsof er een soort onwrikbaarheid in de geschiedenis besloten ligt. Lering trekken uit het verleden is een problematische zaak.
Kees werpt de vraag op of in Nederland sprake is van gebrek aan Historisch Besef .
Schulten: Iedereen heeft ideeën over het verleden, maar niet iedereen heeft het juiste idee. Juist het veranderlijke is datgene wat de geschiedenis typeert.
Giele: iemand kan geen Historisch Besef bijgebracht worden door middel van lesjes; kennis dient er wel aan vooraf te gaan. In Nederland is sprake van een tamelijk gezond Historisch Besefdoor het goede geschiedenisonderwijs en doordat de Nederlanders en de Nederlandse historici goed met de historie omgaan.
Schulten verwijst naar het rapport van de cie. Meijer [dpl.leger/beroeps-/vrijwilligersleger]: Tot de cie. Meijer zijn bij overwegingen omtrent het vraagstuk van de dienstplicht altijd historische overwegingen aangehouden. De cie. heeft de geschiedenis laten rusten, waarschuwt de Kamerleden wel wat er allemaal kan gaan gebeuren als men de aanbevelingen van het rapport niet overneemt; voor het overige: geen sprake van enig Historisch Besef in het rapport.
Kees stipt "Penemunde" aan [de door de Duitsers voorgenomen herdenking van de eerste V-2-vlucht].
Giele: Dit is een uiting van verwrongen Historisch Besef.
Schulten: Nee, een ander Historisch Besef. Bij ons is het besef omtrent WO II heel duidelijk: SS-ers zijn gewoon criminelen. Historisch Besef is te meten aan de hardheid van de reacties wanneer iemand probeert iets te wijzigen in het beeld van de geschiedenis.
10.40 Op zondag 27 september 1992 ging Marnix Koolhaas, met in z'n armen een boeket van 80 rode rozen, op visite bij de oud-communist Gerben Wagenaar die die dag z'n 80ste verjaardag vierde. Wagenaar heeft op het verlanglijstje van Marnix altijd bovenaan gestaan, want hij heeft nimmer een interview gegeven. Koolhaas belt aan, mag boven komen, biedt de rozen aan en krijgt een kop koffie. Wagenaar is in 58/59 uit de CPN gegooid, en heeft daarna nooit journalisten te woord willen staan; waarom niet, vraagt Koolhaas.
Wagenaar: Daarvoor ook niet, het komt vaak zo verkeerd over. Over De Groot: Dat was een stalinist, een onhebbelijk figuur, die een hekel had aan vrouwen. Wagenaar heeft nooit z'n mond gehouden, bijv. over de SU: dat was niet zo'n heilstaat. Over Haks en Bakker: die heeft hij nooit meer gezien. Oud zeer? Wagenaar weet niet wat voor zeer dat dan is.
Over de oprichting van de NCPN: daar is geen grondslag voor. Overigens zal hijzelf, Wagenaar dus, daar nooit voor worden gevraagd.
Aan het slot van het interview dringt Koolhaas er bij Wagenaar op aan, ooit nog eens in ieder geval de dingen uit het verleden van Wagenaar te registreren( desnoods zonder ze uit te zenden), voor het begrip van de geschiedenis. Wagenaar: Vraag maar over de dingen die u wilt weten.
10.54 De gemeente Amsterdam gaat de naam van een straat in Buitenveldert, de Karel Lotsylaan, veranderen. Met Arie Kleijwegt en met Marnix Koolhaas heeft Kees Slager het over het waarom van dit Amsterdamse voornemen.
Het geluid van deze collaborateur, en voormalig chef d'équipe van de Olympische Spelen van Berlijn en van die in 1948, wordt via een bandfragment ten gehore gebracht; en, eveneens via een bandfragment, hoort men de mening van oud-scheidsrechter Leo Horn over deze "ordinaire antisemiet".
11.20 Dick de Zeeuw spuit z'n woede over de door Duitsland voorgenomen herdenking van de eerste lancering van een V-2, 50 jaar geleden. De Zeeuw was dwangarbeider in het kamp Dora, een ondergronds tunnelstelsel waar de gemiddelde verblijfsduur 3 maanden was.
In Duitsland weet men nu donders goed dat dit 'Vernichtung durch Arbeit' was. De Zeeuw had een heftig protest van de kant van Vd Broek en Lubbers verwacht.
11.23 Kees Slager roept luisteraars op hun "Woede" (over gebrek aan Historisch Besef/verwrongen Historisch Besef op band of papier te zetten en aan de VPRO te sturen. Ook luisteraars die nog hevig 'in' Che zijn worden opgeroepen. [De volgende week is het 25 jaar geleden dat Che Guevara in de wouden van Bolivia werd vermoord]
11.24 In Het Spoor Terug, de wekelijkse documentaire van OVT, vandaag deel I van een 6-delige serie over de geschiedenis van de VPRO. De serie is getiteld: "66 jaar vrijzinnig". De delen 1 t/m 5 zijn verkorte versies van een in 1986 uitgezonden serie ("60 jaar Vrijzinnig"). De montage van deze delen is in handen van Marnix Koolhaas.
11.55 De gasten van vandaag, Jacques Giele en Paul Schulten, halen met presentator Kees Slager en met vaste gast Arie Kleijwegt herinneringen op aan de eerste keer dat Jan de Cler "Hup, Holland, hup" zong. De opname die vandaag te beluisteren is dateert van 4 oktober 1959.
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief
Tijden bij benadering
Presentatie: Kees Slager