OVT
Wekelijks geschiedenisprogramma met discussies, reportages en ooggetuigenverslagen.
Uitgebreide beschrijving
00:01:00 Programmatune. Programmaoverzicht met een citaat uit het boek
'Van God Los' van Cees Willemsen.
00:05:54 Column van de sportjournalist Herman Kuiphof, de gastcolumnist van de maand september, over de voetbalklassieker Nederland-België in 1934 en 1951 naar aanleiding van de wedstrijd die gisteravond werd gespeeld.
00:10:04 Deze week kwam minister Borst met een voorstel om het roken op de werkplek te gaan verbieden. Aanleiding voor een gesprek over de geschiedenis van het roken. Marnix Koolhaas in gesprek met Don Duco, auteur en conservator van het Historische Pijpenkabinet in Amsterdam, over de geschiedenis van het roken.
Gespreksonderwerpen zijn: de eerste bronnen over tabak in Nederland; het gebruik van pijptabak als medicijn tegen allerlei kwalen; de intrede van pijptabak als genotsmiddel in de 16e eeuwse Nederlandse samenleving; het geringe bronnenmateriaal dat over het gebruik van tabak bestaat; de weerstand van de kerk tegen het roken; de opkomst in de sigaar en de sigaret in de 19e eeuwse Nederlandse samenleving; de opkomst van de anti-rooklobby na de ontdekking in de jaren vijftig van deze eeuw dat roken schadelijk is voor de gezondheid.
Geïllustreerd met een HA-fragment van dr. Meinsma tijdens een anti-rookcongres in 1971.
00:22:42 Marnix Koolhaas in gesprek met ex-verpleger en historicus Cees Willemsen naar aanleiding van de verschijning van zijn boek 'Van God Los' over de geschiedenis van de katholieke psychiatrische inrichting Sint-Antonius in Leur in de periode 1902-1967. Met citaten uit het boek, voorgedragen door de presentator.
Gespreksonderwerpen zijn: de invalshoek en de egodocumenten die hij voor zijn boek gebruikte; de toestanden die hij in de jaren zeventig als verpleger in Sint-Antonius aantrof; de oprichting van Sint-Antonius in 1902 als gasthuis voor hulpbehoevende mensen; de opvang en de behandeling van psychiatrische patiënten in Sint-Antonius door nonnen vanaf 1903; de eerste bemoeienissen van psychiaters met het beleid in Sint-Antonius in de jaren dertig; de casus van de patiënte An Derks, die volgens Willemsen de onmacht van de psychiaters typeert; de toepassing van elektroshocks vanaf de jaren veertig in Sint-Antonius als behandelingsmethode en als straf. Met verschillende citaten uit het boek 'Van God Los'.
00:46:01 Kiki Amsberg in gesprek met programmamaker Hans Olink naar aanleiding van de verschijning van zijn boek 'Nico Rost. De man die van Duitsland hield' over het leven van de communistische verzetsman en publicist Nico Rost. Geïllustreerd met een HA-fragment.
Gespreksonderwerpen zijn: Olinks belangstelling voor de persoon Nico Rost; de wijze waarop Rost zijn verblijf in concentratiekamp Dachau tijdens de Tweede Wereldoorlog doorstond; de structuur van het boek, dat is opgebouwd rond drie ingrijpende gebeurtenissen uit het leven van Rost; Rosts belangstelling voor Duitse literatuur. Voorafgegaan door een HA-fragment uit 1967 met een stemfragment van Nico Rost.
00:57:01 Programmatune. Programmaoverzicht.
00:58:04 Marnix Koolhaas in gesprek met emeritus-hoogleraar Piet Buijnsters over de geschiedenis van het Nederlandse antiquariaat, dat voor de Tweede Wereldoorlog bijna geheel in Joodse handen was. Het vak van tweedehands boekenhandelaar werd voor de oorlog vooral door Joden uitgeoefend en had weinig status. Dit bijzondere, en door de oorlog zo abrupt afgebroken stukje geschiedenis is door P.J. Buijnsters afgelopen dinsdag uit de doeken gedaan tijdens de zesde Van Selm-lezing aan de Leidse Universiteit, een lezing die ook in druk is verschenen.
Gespreksonderwerpen zijn: de joodse achtergrond van de Nederlandse tweedehands boekhandelaren voor de Tweede Wereldoorlog; de lage status dat het vak van boekhandelaar destijds had; de botsing tussen de Nederlandse boekhandelaren en de Duitse handelaren die in de jaren dertig Duitsland ontvluchtten; de gevolgen van de Tweede Wereldoorlog op het antiquariaat en het succesvolle herstel daarna.
01:05:56 reportage van Kees Slager over de tentoonstelling 'Exodus naar de nieuwe wereld' in het Roosevelt Centrum in Middelburg over de 19e eeuwse emigratiestroom vanuit Zeeland naar Amerika. Met een vraaggesprek met samensteller Hans Krabbendam.
Gespreksonderwerpen zijn: de tentoonstellingsruimte in het Roosevelt Centrum in de Abdij van Middelburg; de opkomst vanaf 1847 van een emigratiestroom vanuit Zeeland naar Amerika als gevolg van de mislukte aardappeloogsten; de plaatsen in Amerika waar de Zeeuwen zich vestigden; de functie en het belang van het dorp Zeeland dat de Zeeuwse emigranten in 1948 in Amerika stichtten. Met een citaat door Hans Krabbendam uit een brief van een Zeeuwse emigrant.
01:15:04 telefonisch vraaggesprek met historicus Frans Holtkamp over zijn onderzoek naar locofaulismen: bijzondere bijnamen voor bewoners van een bepaalde stad, dorp of streek. Locofaulismen is een duur wordt voor wat je ook spotnamen kunt noemen: bijzondere bijnamen voor bewoners van een bepaalde, stad, dorp of wijk. Frans Holtkamp is er door gegrepen, en heeft
er al meer dan 1000 verzameld. Van Apenluiders tot Kruikenzeikers, en van Kalfsschieters tot Roggetrekkers, zo lezen we in het blad 'Alledaagse Dingen', het Nieuwsblad voor Volkscultuur.
Gespreksonderwerpen zijn: de herkomst van de bijnaam 'Stoepeschijters' voor de inwoners van Wateringen, waar Holtkamp woont; de aanzet tot en het verloop van Holtkamps onderzoek naar locofaulismen; de verschillende bijnamen die Holtkamp inmiddels heeft gevonden. Met een oproep aan de luisteraars om te reageren of ze nog andere bijnamen kennen.
01:21:24 Het spoor terug. Jong is ons harte (deel 1) . (is apart opgenomen in Woord.nl)
01:52:29 Afsluiting.
01:53:12 Einde.
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief
Presentatie Marnix Koolhaas