Tegen kanker vecht je niet

Volgens Sontag heeft kanker altijd al een erger stigma met zich mee gebracht dan veel andere ziektes. Dit heeft volgens haar deels te maken met het mysterieuze verloop ervan. Als je aan een hartkwaal sterft gaat het heel duidelijk om een mechanische fout: de hartklep lekt, de kransslagader raakt verstopt of de spier is simpelweg op. Bij kanker is het anders: er groeit iets vreemds in het lichaam, bijna demonische cellen die zich vermenigvuldigen en de patiënt lijken te consumeren. De ziekte moet uitgedreven worden, maar hoe? Frisse berglucht helpt niet, net zo min als bedrust of een stoombad. Het eigen lichaam keert zich tegen zichzelf: een afschrikwekkend beeld. Termen als  ‘kwaadaardige’ tumoren geven de ziekte bijna een menselijk karakter.

De ziekte is zo angstaanjagend, dat volgens Sontag veel mensen er in haar tijd niet over durfden te praten. Dit zorgde ervoor dat patiënten zich gingen schamen voor hun ziekte. Bovendien was er vaak geen externe oorzaak aan te wijzen die de ziekte had opgewekt, zoals bij een virus of een bacterie. Was het dan soms hun eigen schuld?

Gelukkig zullen doktoren nu nooit meer zeggen dat kanker komt door weggestopte emoties, al is dit in sommige kringen van alternatieve geneeswijzen nog altijd een gangbaar idee. Maar: we zijn met zijn allen wel steeds gerichter bezig met onze gezondheid. We roken minder, laten de drank wat vaker staan en proberen voldoende te bewegen. Veel van ons hebben dan ook het idee dat we een grote invloed hebben op onze eigen gezondheid. Wie onverhoopt toch kanker krijgt heeft dat, volgens die denkwijze, ergens ook aan zichzelf te danken. Vragen we, wanneer iemand longkanker krijgt, niet altijd of diegene gerookt heeft? Of, wanneer iemand huidkanker heeft, of diegene vaak ging zonnen?

In Sontags tijd hadden kankerpatiënten het imago de ziekte met hun eigen introverte karakter te hebben veroorzaakt. Nu denken we vaak dat de kankerpatiënt niet gezond genoeg geleefd heeft. 
Zo blijft kanker ook nu nog een ziekte die met schuldgevoel en schaamte omringd kan zijn: wie een dodelijke bacterie oploopt heeft pech gehad, maar wie niet goed voor zijn lichaam heeft gezorgd krijgt logischerwijs de rekening. 

Een ander element dat, volgens Sontag, de schuldgevoelens rondom kanker kan vergroten is de strijdtaal die we graag gebruiken. Deze strijdtaal is volges Sontag altijd al aanwezig wanneer we over ziektes praten, maar vooral wanneer het over kanker gaat. Je hebt het ‘gevecht’ of de ‘kruistocht’ tegen kanker. Maar wie vecht, kan ook verliezen. Is een kankerpatiënt die overlijdt een verliezer? Taalgebruik als dit kan impliceren dat iemand die het gevecht tegen kanker niet ‘wint,’ niet hard genoeg gevochten heeft. Het heeft opgegeven, zelfs. Maar is die keuze om op te geven of te vechten er überhaupt wel wanneer je een slopende ziekte ondergaat? Volgens Sontag spelen we hier weer onbewust in op het schuldgevoel rondom kanker: wie de strijd 'verliest,' heeft niet genoeg wilskracht gehad. 

Sontag conclusie is helder: ‘niets is slechter dan een ziekte een betekenis geven.’ Zie de ziekte voor wat het is, een ziekte, een tragische wending van het noodlot. Dit kun je doen door het gebruik van strijdtaal te minderen, en te erkennen dat zelfs met een gezonde levensstijl kanker iedereen kan treffen. Alleen dan kun je gevoelens van schuld en schaamte weghalen bij degene die het overkomt.