Ik keek mijn ogen uit.

Wegen en warenhuizen werden geblokkeerd, politieauto’s omver gereden en vernield, politici thuis bedreigd, met de kinderen erbij. Maar als ik de talkshows keek, zag ik enkel begrip voor de Nederlandse boeren.

‘Heeft u aangifte gedaan,’ was de vraag aan een CDA-kamerlid, die door een boerin met de dood was bedreigd. Welnee. ‘Ik denk dat het beter is dat we met elkaar in gesprek gaan.’

Deze hoorde ik vaak: ‘Wij zijn verantwoordelijk voor de voedselproductie van Nederland.’

Zonder boer, geen voer, dat idee. Niet een keer zag of hoorde ik een journalist – althans niet in de uitzendingen die ik zag – deze slogan met klem tegenspreken.

Terwijl het toch echt dikke vette onzin is.

Driekwart van alles wat de Nederlandse boeren produceren is voor de export. De subsidies die daar op zitten zorgen voor zulke lage prijzen dat je melkplassen, boterbergen en graanbergen krijgt waar geen Afrikaanse boer tegenop kan.

Zou je daarmee stoppen, dan help je niet alleen de lucht boven Nederland klaren, maar dan krijgen ook boeren in landen met voedselcrises een kans. 

Driekwart van het grondoppervlak dat voor de voedselproductie van de Nederlandse boeren nodig is, ligt in het buitenland. Het voer voor die beesten (soja, maïs) komt van ver over de grens. Daarvoor worden oerwouden in Brazilië gekapt en daar verdient Albert Heijn dan weer dik aan.

Terwijl ik bij een praatshow een boer in snikken zag uitbarsten over de emotionele tol van de protesten voor hém (‘Een boer verlaat niet zomaar zijn beesten’), zocht ik nog even het belang op van de landbouw voor de Nederlandse economie: 1,4 procent.

Think about it.

Cultuur (3,7 procent) of toerisme (vier procent) zijn belangrijker.

Terwijl politici met de boeren meehuilden en voorzichtig heronderhandelen van de stikstofwet in de week legden, dacht ik terug aan Afrika. Waar had ik deze slappe knieën eerder gezien?

In Zuid-Afrika heb je ook een boerenprobleem. Daar gaat het niet over hun dominantie in de luchtvervuiling, maar over hun gestolen land. Nog altijd is zeventig procent van al het bebouwbare land in handen van een paar duizend witte boeren. 

Erfenisje van apartheid en de koloniale tijd daarvoor, waarin 3,5 miljoen zwarte Zuid-Afrikanen van hun land werden gedreven om ruimte te maken voor witte welvaart.

Al bijna dertig jaar wordt over die schrijnende ongelijkheid onderhandeld. ‘Zonder boer, geen voer,’ hoor je daar ook aan de lopende band. De regering heeft alles geprobeerd qua pappen en nathouden.

Zoals willing buyer-willing seller: een boer hoeft alleen zijn land te verkopen als hij dat echt wil. Dat principe leidde tot zulke hoge landprijzen dat de regering de boeren onmogelijk kon uitkopen.

Maar toen het ANC voorzichtig begon te filosoferen af te zien van compensatie als de boeren zelf geen water bij de wijn deden, werd het oorlog.

Donald Trump twitterde dat in Zuid-Afrika boeren massaal van hun land werden verdreven en uitgemoord. Er zat een slimme boerenlobby achter die tweet, die even bij Tucker Carlson van FOX News langs was gegaan.

Het CDA las de tweet, en kamerlid Martijn van Helvert nam meteen een emotioneel filmpje op waarin hij beweert dat er 30.000 boeren in Zuid-Afrika spoorloos verdwenen zijn. Zijn video werd enthousiast ontvangen door de Zuid-Afrikaanse boeren.

Zelfs de Zuid-Afrikanen viel het op dat Van Helvert zich hiermee voor het karretje van rechts-radicale samenzweerders liet spannen, die al jaren beweren dat er een witte genocide plaats vindt in Zuid-Afrika.

Van Helvert (en Van der Staaij van SGP) volgen daarmee een racistische agenda, schrijft collega Bart Luirink hier. 

Ook bij de boerenprotesten in Nederland wemelt het ineens van populistische politici en YouTubende samenzweerders die het over een ‘stikstofcomplot’ hebben. Een debat over de toekomst van boeren en feiten gaan kennelijk moeilijk samen.

In onze komende uitzending laten we zien hoe veel (witte) boeren in Afrika hun koeien verkopen en hun landerijen omtoveren tot natuurreservaten waar wilde dieren alle ruimte krijgen.

Daarmee kunnen ze rekenen op internationale steun, van koninklijke families tot dezelfde natuurbeschermers die boeren het leven zo zuur maken. Maar daarmee zijn de problemen nog niet opgelost

• Allereerst een update met betrekking tot de Wagner Group. Al Jazeera maakte vorige week namelijk een reportage over een toename van Malinese vluchtelingen, sinds het toetreden van Russische huurlingen in het langslepende conflict daar. 'Na de komst van Wagner kunnen we  niet meer tellen. Er zijn overal lijken,' vertelt een van de vluchtelingen.
• De collega's van VPRO Tegenlicht maakten afgelopen week een eerbetoon aan journalisten die met gevaar voor eigen leven hun verslag doen. In "The Free Press Show" komen onder meer medewerkers van het Russische TV Rain aan het woord; overheidscensuur dwong hen ertoe hun uitzendingen te stoppen. Daarop liepen alle collega's gezamenlijk uit beeld.
• Een verhaal van een heel andere orde, is dit artikel van Jackie Flynn Mogenson over een wereldwijd apentekort bij medische dierproeven. Een verhaal over verschillende schijven, waarin natuurlijk dierenactivisten, wetenschappers en stropers een rol spelen, maar ook de handelsoorlog tussen Amerika en China.
• 'Geen boer, geen voer' - als je meer wil weten over de wereldwijde voedselproductie en alles dat daarmee gepaard gaat (lees: klimaatverandering), bekijk dan de documentaires Cowspiracy en Seaspiracy op Netflix.
• We sluiten af met een archieftip: acht jaar geleden reisde Bram al Dwars door Afrika en sprak hij met zwarte Zuid-Afrikanen die een herverdeling van het land eisen én met de witte boeren die zich bedreigd voelen. Een interessante blik terug in de tijd, op een conflict dat in de afgelopen jaren tijdloos is gebleken

Tot de volgende - en die zal een beetje anders zijn. Het Frontlinie-team last namelijk een korte zomerstop in. In de volgende nieuwsbrief (24 juli) geven we je een aantal lees-, kijk- en luistertips om de zomer mee door te komen. Daarna zijn we op 21 augustus weer terug.

In een van de volgende nieuwsbrieven zullen we je ook meer vertellen over een bijeenkomst die we willen houden in de eerste week van september. Daarin willen we met jullie napraten over de thema’s van Frontlinie. Meer informatie volgt, maar geïnteresseerden kunnen ze zich via frontlinie@vpro.nl alvast aanmelden.

Fijne vakantie,
Bram Vermeulen