Werkt de Amerikaanse democratie nog wel?

Te gast waren oud-Amerika-correspondent Arjan van Veelen en Albertine Bloemendal, Amerikanist verbonden aan de Universiteit van Leiden.

Over minder dan twee weken mogen meer dan 200 miljoen Amerikanen hun stem uitbrengen om zo te bepalen wie de nieuwe president van de Verenigde Staten wordt. Maar hoeveel kiesgerechtigden echt de tocht naar de stembus ondernemen is afwachten, want veel vertrouwen is er niet in het politieke systeem. De gemiddelde Amerikaan voelt zich niet vertegenwoordigd door de miljonairs die in de senaat zitten en zijn cynisch over de nauwe banden tussen Washington en het bedrijfsleven.

Luister hier het gesprek in Bureau Buitenland op NPO Radio 1 terug:

De meeste mensen, zowel Democraten als Republikeinen, vertrouwen de overheid nauwelijks. Uit een recent opinieonderzoek kwam naar voren dat 45 procent van de Amerikanen gelooft dat een gewone burger waarschijnlijk beter in staat is om het land te leiden dan een politicus. "Wat je ziet is een alomtegenwoordig wantrouwen tegen politici in het algemeen, dat wantrouwen is terecht. Er zijn heel veel corrupte burgemeesters, bestuurders, politici en officieren van justitie", zo vertelt Van Veelen.

De afkeer van het politieke establishment komt voor een groot deel door de macht die het grote geld heeft kunnen verwerven binnen de Amerikaanse politiek. Door een uitspraak van het hooggerechtshof enkele jaren geleden is het mogelijk voor bedrijven om gigantisch grote bedragen te doneren aan politieke campagnes. "In de zaak Citizens United heeft het hooggerechtshof gezegd dat het doneren van geld gelijk staat aan het uiten van je mening. Dat mag niet gelimiteerd worden. Dus het geven van geld ook niet", legt Bloemendal uit.

Dit heeft ertoe geleid dat grote bedrijven en vermogende families meer invloed hebben dan de gewone burger. Een dataonderzoek van de New York Times heeft zelfs aangetoond dat de helft van al het campagnegeld dat afgelopen jaar is opgehaald door de kandidaten van slechts 158 rijke families kwam.

Een ander probleem in het Amerikaanse politieke systeem is de extreme polarisatie van de maatschappij. Volgens Bloemendal is een van de grootste problemen op dit moment dat mensen die het onderling niet met elkaar eens zijn geen contact meer met elkaar hebben.

Zo kan een Democraat via zijn Facebook-tijdlijn heel ander nieuws lezen dan een Republikein. Deze selectiviteit staat bekend als de filterbubbel. Bloemendal: "Door het nieuws wat ze consumeren, leven ze haast in een soort zelfverkozen verzuiling." Deze politieke segregatie stagneert ook de besluitvorming in Washington.

Zowel Donald Trump als Bernie Sanders namen het spel wat in Washington wordt gespeeld onder vuur in hun campagnes. Miljoenen kiezers schaarden zich achter hen en men ging massaal de straat op om hun onvrede te laten blijken.

Het zijn roerige tijden, maar volgens Bloemendal kan het uiten van deze volkswoede een positieve uitwerking hebben: "Dat protesteren is ook onderdeel van het politieke systeem, ik denk dat Amerika altijd wel een mooi zelfreinigend vermogen heeft vertoond. Dat is ook wat je nu ziet. Je ziet dat die woede tegen de rol van het geld, dat schoppen tegen het establishment, dat wordt nu echt gehoord."

De laatste aflevering van Droomland Amerika is te zien op zondag 30 oktober om 20.15 uur bij de VPRO op NPO 2.