Documentairemaker Juul van der Laan, ook afgestudeerd scheikundige, wilde weten hoe mensen in ontwikkelingslanden aan wetenschap doen, en trok naar Ghana om dit uit te zoeken. Inmiddels is haar documentaire, Multiverse Ghana, af, en gaat op 24 juni in première. Ze was te gast in Bureau Buitenland om hierover te spreken.

Bij het beroep wetenschapper denk je al gauw aan een labjas, een veiligheidsbril, een reageerbuis en een groot, wit laboratorium. Dit klopt vaak ook wel, maar vooral het bouwen en runnen van een laboratorium gaat doorgaans flink in de centen zitten. Toch wordt er ook op plekken waar er veel minder geld en middelen beschikbaar zijn vooruitstrevende wetenschap bedreven.

‘Als je weinig middelen tot je beschikking hebt, moet je juist heel erg slim zijn om wetenschappelijke dingen te kunnen doen,' aldus Van der Laan in Bureau Buitenland. ‘Moderne wetenschappers die in Afrika werkzaam zijn hebben vaak niet de technologie die je hier zou vinden in een standaard lab.' Creativiteit wordt dus nog belangrijker dan het in de ‘gewone’ wetenschap al is.

Een heel mooi voorbeeld volgens Van der Laan is dat van een masterstudent in Ghana die, om weefsel in een petrischaaltje te kweken, gedistilleerd water nodig had. Dit is heel duur, met name omdat het aan strenge eisen moet voldoen om zo de experimenten betrouwbaar genoeg te kunnen laten zijn. De student bedacht samen met een technicus een manier om via de airconditioning gedistilleerd water af te tappen. Ze verfijnden hun methode totdat het water precies voldeed aan alle wetenschappelijke eisen.

In Ghana sprak van der Laan met de beroemde Ghanese theoretisch natuurkundige Francis Allotey. Naast zijn positie als professor aan Princeton heeft hij een instituut in Ghana opgezet waar studenten uit heel Afrika gratis hun wiskunde-master kunnen doen in de hoop dat daar een nieuwe Einstein uit voortkomt.

Ook in de film zit professor David Millar, die pleit voor een co-evolutie tussen moderne wetenschap en zogeheten ‘indigenous knowledge’. Volgens hem kunnen deze twee ogenschijnlijk totaal verschillende dingen veel van elkaar leren. ‘Natuurlijk kan je niet zomaar iemand uit de binnenlanden van Ghana een vliegtuig laten ontwikkelen, maar je kan bijvoorbeeld wel ecologische processen op een andere manier benaderen,’ aldus Van der Laan. Als voorbeeld noemt ze Ghanese vrouwen die het sap van een bepaalde plant gebruiken om bonen en pinda’s langer houdbaar te maken. Dit kan wetenschappelijk gezien van heel grote waarde zijn.

Van der Laan heeft, geheel in de geest van het onderwerp, creatief moeten omgaan met beperkte middelen om haar documentaire te kunnen maken. Ze was eigenlijk zonder fondsen naar Ghana afgereisd om genoeg materiaal te verzamelen voor een teaser, die ze wilde gebruiken om haar idee in Nederland te verkopen. Maar toen ze terugkwam merkte ze dat ze zoveel mooi materiaal had verzameld dat ze genoeg had voor een hele film.

Het resultaat is prachtig geworden, en gaat op woensdag 24 juni in première in De Balie in Amsterdam. De première wordt door ZAM Magazine georganiseerd. Van der Laan hoopt dat de film aanslaat, zodat ze een serie kan maken over wat voor unieke en creatieve methoden mensen uit andere delen van Afrika hebben ontwikkeld om de wetenschap verder vooruit te helpen.

meer van Bureau Buitenland