De studio bevindt zich in een appartementencomplex in het Tsjechische dorp Hostivice, aan de rand van Praag, ingeklemd tussen hoofdstad en luchthaven. Een soort Badhoevedorp, zeg maar. Tsjechië heeft een lange traditie als het om animatie gaat. Animatie werd de afgelopen eeuw vaak gebruikt om speciale effecten te creëren in bioscoopfilms. Pas later werden er filmpjes gemaakt die helemaal uit animatie bestonden en waarvoor speciale personages in het leven werden geroepen. Die filmpjes (heel bekend zijn Het molletje van Zdenek Miler en de konijnen Bob en Bobek van Vladimír Jiránek) werden in eerste instantie gewoon voor een volwassen publiek gemaakt en als voorprogramma in de bioscoop vertoond. Pas later kreeg men door dat kinderen deze kunstvorm ook konden waarderen. Ook de carrière van Buurman en Buurman begon in de bioscoop, als voorafje voor een film.
Buurman en Buurman worden dit jaar veertig. 91 avonturen beleefden de klussers tot nu toe en de ontstaansgeschiedenis van de serie is nu opgetekend in A je to!
Niet voor kinderen!
Dit is animator Jan Smrčka (foto boven) op de set van Buurman en Buurman.
Doe-het-zelven met de buren
Buurman en Buurman (of eigenlijk Pat & Mat, want zo heten de twee in Tsjechië) werd verzonnen door Lubomír Beneš. Hij groeide op in het naoorlogse communistische Tsjecho- Slowakije, waar mensen elkaar vaak uit de brand moesten helpen. Hij wilde een serie maken over twee buren die elkaar altijd de helpende hand toesteken. In de winkels hadden ze vroeger niet altijd precies wat je wilde kopen en dus ging je uiteindelijk naar huis met iets waar vervolgens nog aan gesleuteld moest worden. Precies zoals Buurman en Buurman dat nu nog vaak doen. Je wilt een grasmaaimachine en dus koop je een wasmachine die je met vijf scharen ombouwt tot iets wat inderdaad het gazon kortwiekt. Vandaag de dag wordt er in Tsjechië enorm veel aan doe-het-zelven gedaan en een goede buur is nog altijd goud waard.
Pat & Mat
Hoewel er veel geschaakt werd bij de familie Beneš thuis, heeft dat niets met de naamkeuze van de poppen te maken. Pat en Mat is kort voor Patrick en Matthew. Matthew Broderick en Patrick Swayze waren de populairste acteurs toen er voor namen werd gekozen. De makers hoopten dat de naamkeuze zou bijdragen aan een internationale doorbraak.
Drie maanden
De techniek waarmee Buurman en Buurman gefilmd wordt, of eigenlijk gefotografeerd, heet stop-motion. Door beeldje voor beeldje op te nemen en een object (zeg een hamer) steeds iets te verplaatsen, lijkt het, als je de beeldjes snel achter elkaar afspeelt, of de hamer beweegt. Het enige wat je nodig hebt voor stop-motion-animatie is een camera die één beeldje per keer kan filmen. Tegenwoordig wordt de serie dan ook gewoon met een fototoestel gemaakt. Om een beweging natuurlijk te laten lijken, zijn er 25 beeldjes nodig voor elke seconde film. Tegenwoordig zitten er 11.500 beeldjes in een aflevering van Buurman en Buurman. Per aflevering is er een regisseur nodig, een cameraman, een animator en iemand die verantwoordelijk is voor de rekwisieten. Het hele team is ongeveer drie maanden fulltime bezig met één aflevering.
Rood-geel, geel-grijs
Na een pilot in de bioscoop kregen Buurman en Buurman via enkele omzwervingen hun eigen programma op de Slowaakse televisie. Voorwaarde was wel dat de truien andere kleuren kregen. Rusland en China lagen in die tijd met elkaar overhoop en de indruk zou wel eens gewekt kunnen worden dat de makers daar de draak mee wilden steken. Lubomír Beneš wilde de rekwisietenman niet tot overlast zijn en probeerde de kleur van de truien te filteren in de montage. Als hij de rode naar geel filterde, werd de gele trui grijs. Alleen nu had de verkeerde pop de verkeerde kleur trui aan. En dus werden de truien gewisseld en vervolgens gefilterd. Zo werden alle 24 afleveringen tussen 1980 en 1984 gemaakt. Die zijn dus eenvoudig aan de grijze trui van Mat te herkennen.
Kluis
De makers verslijten ieder jaar een paar poppen omdat animator Jan flink aan Buurman en Buurman moet trekken en sjorren om ze in de gewenste houding te krijgen. Dat betekent niet dat ze daar in Tsjechië slordig omgaan met de twee. Aan het eind van elke werkdag krijgen ze hun welverdiende rust in een kluis die goed op slot kan.
Gouden eieren
Lubomír Beneš zat op een dag aan het ontbijt en kreeg een ingeving. Hij zette een gekookt ei rechtop en een ander ei legde hij ernaast. Mijnheer Punthoofd en Mijnheer Dikkop waren geboren. Zo wilde hij de twee aanvankelijk ook noemen. De eerste aflevering stamt uit 1976, maar het duurde uiteindelijk tot de val van de Muur in 1989 tot de twee namen kregen: Pat en Mat. Inmiddels worden de hoofden van de poppen (ze gaan nog wel eens stuk) met een 3d-printer gemaakt.