liefde in tijden van brexit

Het kan geen toeval zijn, en dat is het dan ook niet: midden in de climax van het Brexit-drama eind maart repeteert het Nederlands Kamerkoor met de Britse elektronicaproducer Darren Cunningham (Actress) een stuk waarin politici de hoofdrol spelen: WELT-PARLAMENT. Cunningham werd door het Holland Festival gevraagd een ‘response’ te schrijven op de compositie van de Duitse meestercomponist Karlheinz Stockhausen.
‘Ik herinner me dat we een eerste bespreking hadden en mijn gedachten direct het raam uit begonnen te zweven. Ik had meteen allerlei ideeën, maar ik wist ook direct dat ik nieuwe componenten toe zou voegen.’

WELT-PARLAMENT is onderdeel van de operareeks LICHT, waaraan Stockhausen tussen 1977 en 2003 werkte en waarvan het Holland Festival nu een driedaagse compilatie – aus LICHT– presenteert. Een omvangrijk aantal stukken die samenkomen in een operareeks van zeven delen: één voor elke dag van de week. WELT-PARLAMENT, dat hij halverwege de jaren negentig schreef, hoort bij de woensdag (‘MITTWOCH’). Het is een flamboyant, experimenteel stuk. Bij een eerdere uitvoering in Birmingham hingen de muzikanten op stoeltjes hoog boven het publiek. Vormtechnisch kan het werk van Stockhausen behoorlijk onconventioneel zijn, zoals in HELIKOPTER-STREICHQUARTETT, dat nu ook in Amsterdam wordt uitgevoerd, door een strijkkwartet vanuit vier vliegende helikopters. Maar voor Cunningham ligt de uitdaging meer in de muzikale hoek. De nieuwe productie van de geluidskunstenaar kwam deels met behulp van kunstmatige intelligentie tot stand. ‘Maar tijdens het concert wordt het stuk uitgevoerd door pianist Vanessa Benelli Mosell,’ aldus Cunningham.

Dat schakelen tussen menselijkheid en digitale kunst is de kern van zijn reactie op WELT-PARLAMENT. De campagne­mogelijkheden van het digitale tijdperk waren immers van grote invloed op het stemgedrag van de Brexiteers. Cunningham laat de politici in het stuk ook niet plaatsvinden in een grote glazen koepel bovenop een wolkenkrabber – alsof dat niet futuristisch genoeg was – maar in de cloud. Om dan weer terug te schakelen: pianist Benelli ziet hij als de stenograaf van hun gesprekken. ‘Zij vertaalt de gesprekken tussen de politici naar muziek.’

Dit is precies waartoe Stockhausen zijn uitvoerders uitnodigt: creatief verder werken. Zijn stuk is voorzien van praktische instructies. Wil je bijvoorbeeld het stuk in een andere taal dan het Duits uitvoeren, ga dan op zoek naar het fonetisch alfabet om het gevoel van het stuk te behouden. ‘Ik heb het hele stuk keer op keer opnieuw zitten lezen, en vaak moest ik lachen. Serieus, meen je dit?,’ zegt Cunningham. 

Hij koos ervoor echte politici op te nemen, zowel in Engeland als in Nederland. Enkele parlementariërs maakten te midden van de Brexit-gekte tijd voor een gesprek over de liefde. Hij voelde de immense druk waaronder politici werken en leven, merkt Cunningham op. ‘Ik ben heel dankbaar dat ze mee wilden doen. Politici zijn druk en voorzichtig, iedereen die we vroegen aarzelde. Vooral omdat het moment precair was: de Brexit-hitte liep op tot het kookpunt. Ik heb veel research gedaan om tot iets interessants te komen. Zo las ik Plato’s Symposium, waarin intellectuelen over het begrip liefde praten.’

En toch is WELT-PARLAMENT geen expliciet politiek statement. Daar doet de producer in het algemeen liever niet aan. ‘Het is een stuk over de liefde. Het bevat bovendien elementen van science-fiction en fantasy, het is speels. En ach, het is best een duidelijk statement dat we dit stuk zowel in Amsterdam als in Londen opvoeren, toch? De Nederlanders zijn onze beste vrienden. Had ik direct het gevoel gehad dat dit het juiste stuk op het juiste moment is, als er geen Brexit was geweest? Vast niet.’