In M.U.R.S. voert theatercollectief La Fura dels Baus de toeschouwer per app mee naar een nieuwe wereld, waarin we gehoorzamen aan onze smartphone. De toeschouwer wordt deelnemer in La Fura’s ‘pretpark voor volwassenen’.

‘Schreeuw!’ beveelt mijn telefoonschermpje, en dat doe ik. Als enige: pas een halve minuut later volgt de rest van de zaal. ‘Aaaaa,’ klinkt het uit een paar honderd kelen. Gevolgd door besmuikt gelach. Wat staan we nou raar te doen met z’n allen? Welkom in de wereld van M.U.R.S.

We zijn in Maubeuge, Frankrijk, bij de eerste ‘smartshow’ ooit: M.U.R.S., naar het Franse ‘muren’, van het Catalaanse theatercollectief La Fura dels Baus. De enige voorstelling waar het mobieltje aan moet blijven: via vooraf gedownloade app worden we rondgeleid door verschillende ruimtes waar we steeds wat anders beleven. De app geeft opdrachten. Alsof er een bazig mannetje is ingekropen, commandeert de telefoon ons, doet hij mededelingen en maakt geluidjes. Hij praat. Maar wat heeft hij ons te vertellen?
 

smartcity

M.U.R.S. moet een smartcity voorstellen, een stad van de toekomst waarin alles en iedereen digitaal is verbonden, en maakt gebruik van dezelfde technologie als steden, bedrijven en winkels al doen die ons via de smartphone volgen bij iedere stap. De gangpaden die we kiezen in de supermarkt, onze route door het centrum: het levert big data op die worden verhandeld voor commerciële doeleinden. La Fura dels Baus zet die technologie nu in voor een moderne vorm van performancetheater en onderzoekt op een speelse manier het idee van de smartcity. Jürgen Müller, La Fura-lid van het eerste uur en medeoprichter: ‘Het is samen spelen en al spelende leren.’ M.U.R.S. kwam tot stand in samenwerking met het Massachusetts Institute of Technology (mit), het Oostenrijkse Ars Electronica Futurelab en de afdeling Open Systems van de Universiteit van Barcelona. Müller: ‘La Fura heeft een traditie als het gaat om het inzetten van de nieuwste technologie en gadgets.’ 

lemmingen

Opgericht in 1979, staat La Fura dels Baus bekend om zijn technisch vernuftig spektakeltheater. De vierde wand doorbrekend maken ze de toeschouwer tot deelnemer in hun ‘pretpark voor volwassenen’. Voorstellingen van La Fura zijn altijd een belevenis. In de verte verwant aan Cirque du Soleil combineert dit collectief hun speelsheid met de thematiek van serieus theater. Zo onderzochten ze in F@ust 3.0 het werk van Goethe en is Metamorfose (2005) gebaseerd op Kafka. Een heel andere kant van het gezelschap is hun werk in opdracht, commerciële shows voor multinationals zoals Mercedes Benz, Microsoft en Warner Bros. ‘Zo financieren we de voorstellingen,’ vertelt Müller. In recenter jaren werken de leden van La Fura vaak ieder aan eigen projecten, waaronder ook opera’s. Zoals Quartett, opening van het Holland Festival 2013. M.U.R.S. is voor het eerst weer een collectieve onderneming.

‘Applaus! Gil! You’re awesome!’ Opgezweept door steeds hetzelfde deuntje, met daarin een venijnige dissonant, en door acteurs die er als fitnessinstructeurs bijlopen, rennen we rond. We hebben plezier; de makers tonen zich buitengewoon creatief. Zo moeten we de beurskoers voorspellen: een pas vooruit betekent dat we denken dat de koers stijgt, achteruit dat hij daalt. De opdrachten zijn vaak hilarisch, maar het voelt ook ongemakkelijk om op commando als een stel lemmingen hetzelfde te doen. Dat laatste is precies de bedoeling. De diepere idee van deze happening is dat de toeschouwer zich onderwerpt en laat manipuleren, tijdelijk gegijzeld door zijn smartphone, en deze gehoorzaamt. Zo wil La Fura ons aan het denken zetten over de rol die de smartphone speelt in ons leven.  

big brother

‘Dit is de generatie van het gebogen hoofd,’ zegt Müller. ‘Het was Albert Einstein, die zei: “Ik vrees de dag dat de technologie de mens overneemt. Dan zal de wereld een generatie van dwazen kennen.” Het lijkt zo onschuldig, dat mobieltje. Het is zo handig. Maar in wezen worden we geknecht. De smartphone is alomtegenwoordig, vernietigt direct sociaal contact, en onze data worden te gelde gemaakt door miljardenbedrijven. Het fortuin van Apple en Google is groter dan het bnp van sommige landen. Wij vinden dat bedreigend. Door de dominantie van de smartphone zijn we beland in het tijdperk van de nieuwe slavernij.’ Daarmee schaart La Fura dels Baus zich onder criticasters zoals de Amerikaanse schrijver Dave Eggers, die in zijn boek The Circle (2013) een nieuwe Big Brother ziet in een Google-achtig bedrijf. ‘Oh, het gaat veel verder terug. Het is het verhaal van Goethes tovenaarsleerling, die een instrument tovert om zijn werk over te nemen maar er vervolgens de controle over kwijtraakt. En Noam Chomsky, die zegt dat burgers een cursus intellectuele zelfverdediging moeten volgen om zich te beschermen tegen manipulatie en controle.’ Met welke boodschap wil La Fura dels Baus ons naar huis sturen? ‘La Fura dels Baus wijst de alomtegenwoordigheid van schermen in ons leven af. We kunnen er niet aan ontsnappen, de ontwikkeling zet door. Maar wees er terughoudend mee. ’

Als we na het interview zitten te lunchen met de leden van La Fura, wil ik mijn telefoon pakken om even mijn mail te checken. Maar dan kijk ik om me heen; iedereen zit gezellig met elkaar te praten. Toch maar niet.

WGF Gashouder
M.U.R.S.
ZONDAG 31 MEI EN MAANDAG 1 JUNI, 20.30 UUR

Video:

Regie: Arnout Arens
Interview: Jonathan Maas
Camera: Marco Nauta
Geluid: Dennis Kersten