‘Hatsune Miku is een computergegeneerde Vocaloid, gemaakt door het bedrijf Crypton Future Media.’ Dit lijkt een zin uit een Japanse sciencefictionmanga. Maar Hatsune Miku bestaat echt. Tenminste, afhankelijk van wat je onder echt verstaat.
In oktober zong op het podium van David Letterman een 3d-projectie van Hatsune Miku, een manga-meisje met een heel kort rokje, heel lange vlechten en enorme ogen. Na afloop liep Letterman naar het podium, zoals hij altijd doet na een optreden, om nog even een kort gesprekje te hebben. Ditmaal wist hij niks te zeggen en stond hij schaapachtig te lachen. Wat zeg je tegen een hologram? En Hatsune Miku zwaaide en verdween in het niks, zoals dat gaat met projecties.
Het gaat misschien ver om het optreden te vergelijken met The Beatles bij Ed Sullivan, maar Hatsune Miku is het meest revolutionairste in de populaire muziek van de laatste jaren. Een game changer, zoals een militair strateeg zou zeggen.
Hatsune Miku is een Vocaloid. Ze is software. Je kunt haar kopen. Hoe geraffineerd synthesizers ook zijn, een realistische zangstem is moeilijk in te spelen met een paar toetsen. Het Japanse Crypton Future Media maakte samen met Yamaha een programma dat dit wel mogelijk maakt, door gebruik te maken van echte zangers die iedere klank op verschillende toonhoogtes inzingen. Het resultaat is een virtuele zanger in een doosje. Je tikt een woord in en de computer begint te zingen.
Hatsune Miku is het revolutionairste fenomeen in de populaire muziek van de laatste jaren. Een wereldster met miljoenen volgers, die bestaat uit lucht. Hoe een hologram de wereld verovert.
Honderdduizenden liedjes
De eerste versie van Vocaloid was gericht op echte professionals met grote studio’s. Maar daar zijn er niet veel van. Bij de tweede versie pakte Hiroyuki Ito, de ceo van Crypton het daarom radicaal anders aan. Hij gebruikte nu geen zangeres maar koos voor manga-stemactrice Saki Fujita. Haar expressieve stem kreeg de naam Hatsune Miko. En Hatsune Miko kreeg een gezicht. Ze was een zestienjarig meisje van een meter 58 lang en 42 kilo zwaar.
Tegelijkertijd lanceerde Crypton de website piapro.jp waar mensen die liedjes maakten met de Hatsune Miku-stem ze konden uploaden. Al op de eerste middag stroomde de site vol. Iedereen die Vocaloid gebruikte, kon zijn eigen liedjes uitbrengen, volgens de open source-regels van Creative Commons. Geld verdienen mag, maar je kunt niet verbieden dat iemand anders jouw liedje gebruikt om er weer iets nieuws van te maken. Ook het beeld van Hatsune is vrij. Vormgevers en animatoren mogen vrijuit filmpjes van haar maken en haar laten bewegen zoals ze willen. Choreografen bedachten danspasjes, 3d- videokunstenaars lieten Hatsune dansen. De ‘VocaloP’s’ ontmoetten elkaar in ‘Vocarooms’, cafés die in het teken staan van Hatsune Miku. De ene groep laat haar laten zingen over de grootste liefde in de wereld, de ander over bloed en dood. Ze maakt toonhoogtesprongen die een echte zangeres nooit zal kunnen maken. Ze kan woorden razendsnel achter elkaar zingen. Ze zong al honderdduizenden liedjes.
‘Het leuke is: het is muziek die door gewone mensen is gemaakt,’ zegt Miku-fan Marijn van de Heuvel (21) via het forum van Mangatijdschrift Anyway, ‘iemand schrijft de tekst, een ander speelt een instrument in en samen maken ze een lied. Het is een manier voor mensen die niet verder kunnen komen in de muziek om zich toch te laten horen.’ Het resultaat is een caleidoscopische schizofrene verzameling van Hatsune Miku-liedjes: hardrock, dubstep, electro, trance en nieuwe vocaloidgenres als dubsteloid en vocarock.
Symbool van verandering
‘Voor iedereen is er een Hatsune Miku-liedje dat precies de emotie weergeeft van dat moment,’ zegt John Harbort uit Palm Desert, Californië op het beeldschermpje van Skype. Hij werkt in een bouwmarkt, maar in zijn vrije tijd is hij fulltime bezig met de blog mikufan.com. Al drie keer zag Harbort haar optreden. ‘Een concert van haar is heel opwindend. Ze is er, maar ze is er ook niet. Je hebt het gevoel dat ze er echt staat, terwijl je weet dat ze niet echt is. Het is heel surrealistisch.’ Voor het concert zetten de fans hun Miku-poppetjes op een altaar. Bij haar concerten zwaaien de fans met een ‘glowstick’. Voor haar fans is ze een soort engel. ‘Ze is één meisje, maar ze is tegelijkertijd ook duizenden en duizenden kunstenaars en muzikanten.’
Bij de vraag wat Hatsune Miku voor hem betekent volgt een stilte. Een halve minuut lang zwijgt hij, met zijn wijsvingers op zijn hoofd gericht, alsof hij er gedachten in wil stralen. Dan pas begint hij te stamelen. ‘Ze bestaat echt, maar op hetzelfde moment weet ik dat ze niet bestaat… Ik heb allemaal woorden, maar ik kan er geen zinnen van maken…. Ik denk dat ze een symbool is van verandering’.
Dat denken veel mensen in de ‘ouderwetse’ muziek- en designwereld ook. Ze stond in het voorprogramma van Lady Gaga. Pharrell maakte een remix van een van haar nummers en Marc Jacobs ontwierp haar holografische kleren. Voor het eerst is ze in Nederland te zien tijdens het Holland festival met de Japanse popopera The End van Keiichiro Shibuya. ‘Reizend door een virtuele wereld verkent Miku op Shibuya’s muziek de paradox van haar eigen bestaan.’ Je zou bijna medelijden met haar krijgen.
The End
Nationale Opera & Ballet
Do 4 juni & vr 5 juni 20.00 uur
Fans van Hatsune Miku
Felicia (16) en Julia (15) de W. (‘onze achternaam geven we liever niet, daar hebben we slechte ervaringen mee, mensen gingen ons stalken via social media) zijn zusjes en niet alleen fans van Hatsune Miku, maar ook andere vocaloids zoals Rin&Len en Kaito.
Wat zijn jullie favoriete liedjes?
Felicia: ’Natuurlijk de klassieker “The World Is Mine” van Hatsune Miku en verder “Lady Killer” van vocaloid Gumi, “Freely Tomorrow” van Hatsune Miku en “Just be Friends” van Luka Megurine.’
Julia: ‘Mijn favorieten zijn “Cantarella” van Kaito, “Synchronicity” van Rin&Len en “Nonsense Speaker” van Hatsune Miku.’
Hoe ontdek je goede nieuwe liedjes?
Felicia: ‘Natuurlijk via YouTube. Maar nog beter is de site nicovideo.jp dat is de beste site voor nieuwe Vocaloid-nummers.’
Wie zijn jullie favoriete Vocaloid-producers?
Julia: ‘Kurousa-P.’
Felicia: ‘Mitchie M ofwel Tucada.’
Verkleden jullie je ook wel eens als Hatsune?
‘Ja we cosplayen allebei als Hatsune Miku. Het liefst zoals ze eruit ziet in de liedjes “Cantarella” en “From the Sandplay Singing of the Dragon”. We verkleden ons ook graag als Luka Megurine, een andere vocaloid.’