Argos
Mestoorlog
Argos over de problemen rondom het mestoverschot. Minister Brinkhorst van Landbouw heeft strenge maatregelen aangekondigd om te kunnen voldoen aan de Europese nitraatrichtlijnen.
Het programma is grotendeels een herhaling van een eerdere uitzending van Argos in januari 1993 en geeft een beeld van de achtergronden van het mestprobleem en het mestbeleid in het verleden en nu. De reportage bestaat uit de volgende onderdelen:
- vraaggesprek met oud-minister Braks van Landbouw over de aanpak van het mestoverschot door de politiek in het verleden en nu (gesprek uit 1993);
- reportage vanuit Asten, in de Grote Peel, waar veel pluimveebedrijven gevestigd zijn. Vraaggesprek met milieuactivist en boerenzoon Frans Swinkels, woordvoerder van de werkgroep 'Behoud de Peel', opgericht ter bescherming van dit natuurgebied tegen de gevolgen van het mestoverschot. Swinkels licht toe wat de invloed van de pluimveehouderijen en andere veeteelt op het landschap is en vertelt over zijn activiteiten om de schadelijke invloed tegen te gaan (reportage uit 1993);
- vraaggesprek met Dhr. Henkens, gepensioneerd hoofd van het consulentschap van Bodemaangelegenheden van het Ministerie van Landbouw over het begin van het mestprobleem in de jaren '70;
- reportage vanuit een varkenshouderij in Mierlo in Noord-Brabant (reportage uit 1993). Vraaggesprek met de varkenshouder over de mestproductie in zijn bedrijf;
- vraaggesprek met burgemeester Welschen van Eindhoven, voormalig milieugedeputeerde van de provincie Noord-Brabant (vraaggesprek uit 1993);
- reportage vanuit verwerkingsbedrijf voor pluimveemest Vefinex. Vraaggesprek met directeur Van Tuijn van dit bedrijf over verwerking van de mest (Argos van 15 januari 1993); Aansluitend een telefonisch vraaggesprek met de voorzitter van de boerenorganisatie LTO, G. Doornbos. Het programma is geïllustreerd met historische fragmenten.
-------
Inleidende teksten, misschien niet volledig:
Tekst 1
Het NOS-radionieuws van afgelopen dinsdag: regeringspartij VVD wil het boerenbedrijfsleven meer tijd geven voor de aanpak van het mestoverschot. Meer tijd: uitstel dus. En gisteren zei voorzitter Doornbos van de boerenorganisatie LTO, na overleg met Landbouwminister Brinkhorst, er vertrouwen in te hebben dat dat uitstel er ook zal komen. Uitstel van de harde mestmaatregelen die Brinkhorst onlangs aankondigde om in 2003 te voldoen aan de Europese Nitraatrichtlijn. Duizenden boeren zouden erdoor moeten verdwijnen.
Uitstel. Opníeuw uitstel. Want uitstel is een constante factor in de geschiedenis van het mestprobleem in Nederland.
Maar biedt uitstel een oplossing voor de problemen? Of worden ze er alleen maar groter door en is het mestprobleem juist ontstaan door uitstel. Het mestoverschot, de stront van vooral 13 miljoen varkens en zo’n 100 miljoen kippen in Nederland, zorgt al jarenlang voor een permanent politiek debacle.
Ter verduidelijking van de huidige perikelen duikt Argos vandaag in het ontstaan van het mestprobleem. Dat doen we aan de hand van fragmenten uit een reconstructie die we in januari 1993 van die ontstaansgeschiedenis maakten. Een reconstructie van de onmacht en onwil om een belangrijk milieuprobleem op te lossen.
We spraken daarover in 1993 onder meer met oud-minister van Landbouw, Braks.
Tekst A
Frans Swinkels, milieuactivist in De Peel in januari 1993.
We spraken toen, begin ’93, ook met de gepensioneerde consulent van het ministerie van Landbouw Henkens.
Tekst B
Nu, anno 1999, kom je niet zomaar een varkensstal binnen. Want zeker na de varkenspestepidemie van twee jaar geleden zijn de boeren doodsbang dat een vreemde bezoeker ziektekiemen mee naar binnen brengt. En dat kan fataal als zoveel varkens boven op elkaar zitten, zoals in de intensieve varkenshouderij. Maar ook vijf jaar geleden leefde die angst al. Na heel veel moeite mocht de Argos-verslaggeefster toen naar binnen in de stal van een varkenshouder in het Brabantse dorp Mierlo - uiteraard wel in witte overall gestoken en met witte kaplaarzen aan. Een stal met 1400 mestvarkens. Alles was erop gericht de dieren per dag 800 gram in gewicht te doen toenemen om zo biggetjes van 23 kilo in drie-en-een-halve maand vet te mesten tot varkens van 110 kilo.
Tekst C
Ook al in 1993 was dus het grootste probleem van de varkensboer: hoe vind ik land om mijn mest kwijt te raken. Dat is ook de kern van het huidige mestplan van minister Brinkhorst: iedere boer moet kunnen aantonen waar hij de mest van zijn dieren kwijt kan. Heeft hij niet voldoende afzetkanalen voor zijn mest, dan moet hij het aantal dieren verminderen of zelfs zijn bedrijf beëindigen.
Maar ook al stonden de varkensboeren in 1993 voor datzelfde probleem, toch vormde dat toen geen beletsel om de varkensbedrijven toch uit te breiden. Ondanks de interim-wet die de toenmalige minister van Landbouw Braks al in november in 1984 plotseling had uitgevaardigd; een noodwetje dat de bouw van nieuwe stallen en schuren voor varkens en kippen verbood. De groei van het aantal varkens ging na ’84 gewoon door, vertelde de varkenshouder uit het Brabantse Mierlo.
Tekst D
Wetten of niet, in Brabant, in De Peel, de streek met de grootste varkensdichtheid ter wereld, bleef de intensieve veehouderij explosief groeien. Boerenzoon en milieuactivist Frans Swinkels legde in 1993 uit wat dat voor invloed heeft gehad op het karakter van zijn geboortestreek. Ooit de streek van de keuterboertjes en de armoede.
Tekst E
Er kwamen nog steeds dieren bij. En dat was niet alleen een kwestie van illegale praktijken. Er zaten ook lekken in de wetgeving. Dat vertelde in januari 1993 burgemeester Welschen van Eindhoven. Welschen was tot augustus 1992 vijf jaar lang Milieugedeputeerde van de provincie Noord-Brabant geweest.
Tekst F
Jarenlang werd alle heil verwacht van technische oplossingen. Mestfabrieken waren het toverwoord. Fabrieken waar de natte mest werd omgezet in droge mestkorrels, zoals het bedrijf voor de verwerking pluimveemest Vefinex in Weert, waar grote hallen vol lagen met hevig stinkende kippenstront.
Tekst G
Directeur van Tuijn van kippemestfabriek Vefinex begin 1993. Hij bleef optimistisch, maar toen was al duidelijk dat machinale mestverwerking het mestoverschot maar voor een klein deel kon wegwerken. Niet voor niets trok de Rabobank zich terug uit de financiering van de mestfabrieken.
Tekst H
De oud-Milieu-Gedeputeerde van Brabant Welschen in 1993. Maar ook in de jaren daarna zouden de Tweede Kamer en de ministers niet echt met de vuist op tafel slaan. En bleef Nederland opgezadeld met een gigantisch mestoverschot. Ondanks allerlei weer nieuwe plannen en maatregelen, waar de boeren soms hoorndol van werden. Het waren de jaren van de opkomst van de radicale varkensboerenleider Wien van de Brink.
De kentering kwam pas in 1997. Toen werd de intensieve varkenshouderij getroffen door een ongekend hevige varkenspestepidemie, die – hoe kon het ook bijna anders – begon in De Peel. Landbouwminister Van Aartsen in het eerste paarse kabinet greep dit aan om een wetsvoorstel door de Tweede Kamer te duwen, dat de varkenssector grondig maar ook weinig fijnzinnig zou saneren. Maar het ministerie lukte het opnieuw de zaak te verknoeien. De juristen van het Landbouw-departement bleken een ondeugdelijke wet te hebben afgeleverd. De rechter liet er geen spaan van heel en Van Aartsens opvolger Apotheker kostte het de kop.
Tekst I
De periode-Apotheker – hoe kort ook - zorgde opnieuw voor uitstel. Geen wonder dat boerenleider Wien van den Brink nu eens waarderende woorden over had voor een Landbouwminister.
Tekst J
Maar toen kwam Brinkhorst. En kort daarna ook zijn mestplan.
Tekst K
Gewoontegetrouw reageerde de boerensector verontwaardigd, zoals begin deze week bij monde van LTO-voorzitter Doornbos.
Tekst L
Maar ook gewoontegetrouw lijkt er opnieuw uitstel in het verschiet te liggen:
TEKST BREAK
U luistert naar radio 1, de VPRO, het programma Argos. Vandaag over het ontstaan van het mestprobleem in Nederland. Het mestprobleem waarover op dit moment de gemoederen weer zeer verhit zijn geraakt.