Timmermans deed als bijzonder hoogleraar aan de Universiteit Leiden veel onderzoek naar lobbystrategieën. Een van de dingen die hem opvielen in de aanpak van alcohollobby is dat ze ‘uit het gevarenframe’ proberen te blijven: ze willen niet geassocieerd worden met de gevaarlijke aspecten van hun product. Daarin hebben ze regelmatig succes.
Geen koppeling met tabak
Zo schrijven de alcoholproducenten aan het ministerie dat zij “erg gevoelig [zijn] voor de koppeling tussen alcohol en tabak." Herhaaldelijk vragen ze of de slogan ‘niet roken, niet drinken’ verwijderd kan worden uit de NIX18-publiekscampagne. Uiteindelijk gaat het ministerie overstag.
Timmermans: “Alcohol zal als erger gezien worden, als er andere dingen bij NIX18 staan die niet mogen. Zoals roken of drugs. Dan is de associatie met alcohol ook slechter. De vraag is dus of de bedoeling van de campagne wel maximaal effectief is.”
Ook Kaj Hollemans, oud-ambtenaar bij volksgezondheid, vindt het “heel onverstandig” dat het ministerie op dit punt heeft toegegeven. “Ik denk: die campagne lijkt wel gekaapt door de alcoholindustrie.”
Staatssecretaris Van Ooijen reageert bij Argos: “Uiteraard zien we ook heel goed hun belang daarbij. Maar ik kijk ook even naar onze eigen positie. Vanuit onze eigen positie constateren wij dat het soms wel effectiever is om over die maatregelen apart te spreken, omdat het dan beter aankomt bij de doelgroep. Ik zie het niet als dat wij gezwicht zijn voor de alcoholindustrie, nee.”
Donderdag 24 november, 23.35u, NPO2
op deze pagina
Misleidend
Maag-, darm- en leverarts Bart Takkenberg ziet ook hoe de alcohollobby het ministerie probeert te beïnvloeden. Zo wijst de industrie het ministerie op een rapport van de Gezondheidsraad waaruit “positieve effecten” van matige alcoholconsumptie zouden blijken.
De Gezondheidsraad laat Argos weten dat er inderdaad een positief verband lijkt te bestaan bij laag alcoholgebruik voor specifieke aandoeningen. Maar ze weten niet of dat door de alcoholconsumptie komt. Er is geen causaal verband aangetoond, zegt de Raad. Terwijl er wel veel negatieve effecten van alcohol zijn aangetoond. Zo veroorzaakt alcoholconsumptie kanker.
Takkenberg: “In zekere zin is het misleidend, want het is niet de hele waarheid die ze vertellen.”
Preventietafel opgeheven
In 2018 lanceert het kabinet met het Nationaal Preventieakkoord plannen om Nederlanders minder te laten drinken. Sindsdien komen de alcoholindustrie en zorgpartijen regelmatig bij elkaar aan de ‘preventietafel problematisch alcoholgebruik’. Maar het RIVM oordeelt al snel dat de voorgestelde maatregelen te weinig effectief zijn. Hollemans: “Dat heeft alles te maken met de invloed van de alcoholindustrie. Ik denk dat zij er heel effectief in geslaagd zijn om allerlei maatregelen te voorkomen.”
Omdat de belangen aan tafel te verschillend zijn, besluit staatssecretaris Van Ooijen vorige maand om de alcoholtafel op te heffen. Wel blijft hij in gesprek met de industrie, laat hij Argos weten.
Te veel ruimte
Timmermans: “VWS staat inmiddels wat steviger in de schoenen, maar er is nog steeds te veel ruimte om dingen voor te schotelen.”
Oud-ambtenaar Hollemans noemt het opheffen van de alcoholtafel door Van Ooijen ‘dapper’. “Hij heeft niet drie jaar gewacht, maar in zijn eerste periode meteen de alcoholtafel gestopt. Maar in één moeite door zegt hij: ik blijf wel in gesprek. Waar gaat dit naartoe dan nu? Dan blijft het hetzelfde.”
Hollemans: “Van oudsher is de alcoholindustrie gewoon een goede gesprekspartner van VWS. Dat was voor mij een van de redenen om te vertrekken, want ik had niet het idee dat voorstellen effectief werden opgepakt.”
Aan Argos laat de staatssecretaris weten: “Op een aantal punten kun je wel met wetgeving wat doen, maar als je in vrijwilligheid tot goede stappen kunt nemen ben je sneller.”