Honderdduizenden mensen in Nederland leven in energiearmoede. Deze mensen hebben hoge energiekosten, wonen meestal in een niet goed geïsoleerd huis en hebben een laag inkomen. In 2022 ging het om 7,4 procent van het totaal aantal huishoudens. Tessa uit Amsterdam is daar een van.

Wanneer Tessa in 2014 haar nieuwe huurwoning betreedt, regent het buiten. Als ze vervolgens de woonkamer binnenloopt, ziet ze een plas water op haar net gelegde PVC-vloer liggen. ‘Het water bleek gewoon mijn woonkamer in te lopen als het regende.’ Nu, tien jaar later, is het vochtprobleem nog niet opgelost. ‘Inmiddels zie je de schimmel door mijn vloer heen. Ook het behang laat helemaal los.’

Groepen in energiearmoede

Naar schatting leven 600.000 Nederlandse huishoudens in energiearmoede. In 2019 waren dat 90.000 huishoudens minder. Arianne van der Wal is gedragswetenschapper bij onderzoeksinstituut TNO en houdt zich bezig met het onderwerp energiearmoede. Verschillende groepen hebben hiermee te maken, vertelt zij. 

‘Mensen in energiearmoede zijn mensen met een laag inkomen en een hoge energierekening (wanneer deze meer dan 10% van je inkomen kost, red.). Een andere groep is de groep met lage inkomens die in een slecht huis woont, met een hoog energielabel. Zij ondervinden heel veel last van kou, tocht en vocht dat dit met zich meebrengt.’ 

Binnen het onderzoek van TNO is er nog een groep meegenomen, namelijk een groep die niet mee kan komen in de energietransitie, omdat zij hun eigen huis niet kunnen verduurzamen. En dat kunnen zijn: huurders die afhankelijk zijn van hun verhuurders en woningeigenaren met een laag inkomen, die onvoldoende financiële middelen hebben om hun woning te verduurzamen.

Slapen in de woonkamer

De vochtproblemen en vooral de schimmel in de woning van Tessa, hebben gevolgen voor haar gezondheid. ‘Ik ben allergisch voor schimmel. Voor het geval dat ik weer een allergische aanval krijg en mijn allergiepillen niet werken, heb ik een EpiPen klaarliggen.’ 

Op de bovenverdieping is de situatie door schimmel en vocht nog slechter dan beneden. Tessa: ‘Ik kan daar niet langer dan een uur of drie zijn, daarna ben ik echt de klos. Dan krijg ik rode bulten en gaat alles opzetten.’ Om deze reden slaapt Tessa niet meer boven, maar in de woonkamer. 

Gevolgen voor fysieke en mentale problemen

Energiearmoede gaat verder dan alleen de energierekening. Europees onderzoek heeft aangetoond dat mensen in energiearmoede vaak last hebben van een laag wooncomfort. Van der Wal: ‘Dit heeft weer gevolgen voor de fysieke gezondheid. Mensen hebben vaker last van reumatiek, luchtwegproblematiek, vermoeidheid en ook hun mentale gezondheid. Mensen ervaren bijvoorbeeld stress omtrent het betalen van de energierekening.’

Ook toont het onderzoek aan dat mensen zich vaak schamen voor de staat van hun woning. ‘Daardoor worden minder mensen bij hun thuis uitgenodigd en raken mensen in een sociaal isolement.’

Fixbrigade

In Amsterdam is sinds 2018 de Fixbrigade actief, een stichting zonder winstoogmerk. Zij helpen bewoners die in slechte, tochtige huizen wonen, door kleine isolerende maatregelen aan te brengen. De Fixbrigade ontvangt Europese en gemeentelijke subsidie. Voor de bewoners is hun hulp gratis. Ook bij Tessa kwam de organisatie over de vloer. 

‘In eerste instantie kwamen we hier om tochtwerende maatregelen uit te voeren’, vertelt medewerker Joe. Maar na nametingen troffen wij aan dat het beton in de vloer doorweekt was.’ Uit het opgemaakte rapport blijkt ook dat bijna alle muren doorweekt zijn. ‘We troffen eigenlijk overal in de muren te hoge vochtpercentages aan.’ 

In Amsterdam ziet de organisatie vaker vochtige muren in woningen, maar volgens de Fixbrigademedewerker is het huis van Tessa een uitzonderlijk geval. ‘Het hoeft niet altijd zo te zijn dat er door achterstallig onderhoud daadwerkelijke vochtproblemen optreden bij mensen thuis.’ 

De getroffen maatregelen helpen in het huis van Tessa onvoldoende. Joe: ‘Ik kan twintig tochtstrips plaatsen, maar als er ramen open moeten, omdat de schimmelproblematiek anders verergert, dan werkt het niet. Dan moeten we op zoek naar een andere oplossing.’ 

achtergrond

De Fixbrigade strijdt tegen armoede

VPRO Tegenlicht

Om zorgkosten te besparen wil de overheid dat ouderen zo lang mogelijk thuis wonen. Door de vergrijzing zal het aantal ouderen dat thuis intensieve zorg nodig heeft tot 2040 bijna verdubbelen. Naar schatting moeten dan 145 duizend mensen thuis verpleegd worden. Maar een groeiende groep kwetsbare ouderen krijgt nu al niet voldoende zorg in de thuissituatie, ondanks dat zij daar wettelijk recht op hebben. Zorgverleners die Argos en Follow the Money spraken, zien steeds meer schrijnende situaties.

Een koel huis als luxeproduct

Argos

In rap tempo zijn we in Nederland aan het isoleren, installeren we zonnepanelen en nemen huiseigenaren een warmtepomp in huis. Allemaal met het oog op de klimaatdoelen van 2050. Maar tegen die tijd krijgen we ook te maken met wel twee tot drie keer zoveel tropische dagen als nu. Is Nederland eigenlijk wel tegen hitte bestand?