Geld dat tussen 2017 en 2022 door het Rijk werd vrijgemaakt voor de bestrijding van ondermijnende criminaliteit, resulteerde vooral in een carrousel van projecten, werkoverleggen en ‘taskforces’ zonder meetbaar resultaat. Het gaat in totaal om ruim 900 miljoen euro. Dat concluderen de Groene Amsterdammer en Investico na eigen onderzoek. Sinds 2017 werden er zeker 163 verschillende initiatieven tegen ondermijning aangekondigd.

Welke projecten nog lopen, welke zijn geflopt en wat ze gekost hebben is door het geschuif met gelden en projecten die in elkaar overlopen voor het ministerie niet meer te achterhalen. “Het geld is volledig verdampt,” zegt Jan Struijs, voorzitter van de Nederlandse Politiebond, over de pot met geld die in 2017 beschikbaar kwam voor ‘intensivering van de aanpak’. “Ik heb nog niemand gehoord over een succesverhaal.”

Het grootste en duurste project is het Multidisciplinair Interventieteam (MIT), een speciale anti-drugsbrigade die daags na de moord op advocaat Derk Wiersum werd opgericht door toenmalig minister Grapperhaus. Drie jaar en 160 miljoen euro later werd het MIT alweer opgeheven.

op deze pagina

Argos reconstrueerde de totstandkoming en teloorgang van het MIT samen met journalisten van Investico, de Groene Amsterdammer en Follow the Money. Kijk de tv-uitzending van woensdag 14 september 2022 terug.

163 initiatieven

Maar het MIT is niet het enige ondoordachte plan om ondermijnende criminaliteit aan te pakken, concluderen Investico en de Groene. Onderzoekers van de Universiteit van Maastricht telden in 2019 in opdracht van het WODC al 126 beloofde initiatieven uit de door het Rijk vrijgemaakte ‘ondermijningsgelden’. In de periode daarna vonden de Groene en Investico nog zeker 37 aangekondigde projecten, teams en samenwerkingsverbanden. In totaal telt dat op tot zeker 163 aankondigde initiatieven tegen ondermijning sinds het aantreden van het vorige kabinet in 2017.

Het gaat om projecten voor jonge criminelen en pilots voor betere beveiliging, maar ook om escaperooms, informatieve films en een ‘integriteitsgame’. Daarnaast werden tientallen overlegstructuren, samenwerkingsverbanden en kenniscentra opgetuigd, vaak met hetzelfde doel. 

Onduidelijk

Wat er met het geld is gebeurd, is in veel gevallen onduidelijk. Jan Struijs: “Als je bij een politiedienst in de regio komt, zijn er mensen die uit zo’n ondermijningspotje betaald krijgen zonder dat ze dat zelf weten”. 

Ook het ministerie kan geen definitieve lijst geven van initiatieven en projecten die met de ondermijningsgelden zijn gefinancierd. Volgens een woordvoerder zijn het mede zoveel projecten en initiatieven, omdat ze “in de praktijk samenhangen en in elkaar overgaan”. Verder laat het Ministerie van Justitie en Veiligheid in een reactie weten zich niet te kunnen vinden in de conclusie dat de resultaten van het geld bedoeld voor de bestrijding van ondermijning niet meetbaar zijn.

Dit verhaal is een verkorte versie van een uitgebreidere publicatie van de Groene Amsterdammer en onderzoeksplatform Investico. Het hele verhaal lees je hier. 

achtergrondverhalen

Narcobrigade Grapperhaus was gedoemd te mislukken

De anti-drugsbrigade die oud-minister Grapperhaus oprichtte in reactie op de moord op Derk Wiersum, was gedoemd te mislukken. Kritiek op de plannen werd al in een zeer vroeg stadium geuit door verschillende betrokken diensten. Desondanks duwde de minister zijn plannen door. Dat blijkt uit interne correspondentie die Argos met collega-journalisten in handen kreeg na een beroep op de Wet openbaarheid van bestuur.