De Ruijter staat momenteel bij de rechtbank Amsterdam terecht voor valsheid in geschrifte en oplichting. Het Openbaar Ministerie verdenkt hem van jarenlange, grootschalige fraude. De Ruijter zou onder meer de universiteit van Tilburg voor meer dan een miljoen Euro hebben opgelicht door valse facturen te laten uitbetalen aan familieleden. Tijdens de zitting kwam een ander saillant detail aan het licht: Voordat De Ruijter in Tilburg werd aangesteld, werkte hij als hoogleraar bij Universiteit Utrecht. Daar werd onder valse voorwendselen de echtgenoot van een nicht aangesteld als Universitair hoofddocent (UHD).
Een universitair hoofddocent die door Universiteit Utrecht werd aangesteld had geen enkele academische opleiding en niet eens VWO- of HAVO-diploma. Dit kwam aan het licht bij de strafzaak tegen Arie de Ruijter, de voormalige decaan van de Faculteit Geesteswetenschappen van Tilburg University.
‘Hoe is dit in hemelsnaam mogelijk geweest?’
De woordvoerder van het College van Bestuur van Universiteit Utrecht, Maarten Post, bevestigt dit tegenover Argos. De man was aangesteld van 1 oktober 2006 tot 31 december 2007 en streek volgens het OM een nettosalaris op van ruim 58.000 Euro zonder dat hij daarvoor werkzaamheden verrichte. Wetenschappelijke kwalificaties had hij ook niet. Het aangetrouwde familielid van De Ruijter beschikte zelfs niet over een HAVO- of VWO-diploma. ‘Het is ongelooflijk kwalijk en betreurenswaardig dat dit is gebeurd’, zegt Post. ‘Het geld was bedoeld voor onderwijs en onderzoek, voor goede wetenschap, en het is daar niet terechtgekomen.’
Post wijst erop dat er volgens het Openbaar Ministerie sprake was van valsheid in geschrifte en oplichting, gepleegd door Arie de Ruijter en twee andere personen, maar geeft toe dat ook de universiteit steken heeft laten vallen. ‘We hebben ons afgevraagd hoe dit in hemelsnaam mogelijk is geweest.’ Nadat de FIOD de onrechtmatige aanstelling bij huiszoekingen ontdekte, heeft Universiteit Utrecht een intern onderzoek ingesteld. Daarbij is geconcludeerd ‘dat de checks and balances niet afdoende hebben gefunctioneerd’.
Post benadrukt dat het in formeel juridische zin gaat om verdenkingen, omdat er nog geen rechterlijke uitspraak is. Tegelijk zegt hij dat de universiteit – na het interne onderzoek - disciplinaire maatregelen genomen heeft tegen een personeelslid dat nu nog in dienst is bij Universiteit Utrecht. Om wie het gaat en welke maatregelen er tegen deze persoon zijn getroffen, wil hij niet zeggen. Om herhaling te voorkomen zijn procedures veranderd, zodat voortaan altijd ‘extra ogen meekijken’ bij uitbetalingen en bij aanstellingen. ‘Wij schatten de kans dat een UHD zonder de juiste kwalificaties hier wordt aangesteld en ook salaris ontvangt zonder tegenprestaties heel klein of nihil.’
Geen overzicht van buitenpromovendi
Tweede Kamerlid Jan Paternotte, onderwijswoordvoerder voor regeringspartij D66, vindt het goed dat de universiteit meteen actie heeft ondernomen. ‘Dit soort praktijken horen niet thuis op Nederlandse universiteiten. Mensen moeten worden aangenomen om hun kwaliteiten, niet om hun connecties.’ Wel wil hij zo snel mogelijk een overzicht van aantallen zogeheten ‘buitenpromovendi’ aan Nederlandse universiteiten. De Kamer had naar aanleiding van eerdere Argos-berichtgeving over extern betaalde promotieonderzoeken om zo’n overzicht gevraagd, maar niet alle universiteiten hebben cijfers hierover verstrekt. Paternotte: ‘Vertrouwen in onze wetenschap is van groot belang. Het is daarom vreemd dat er nog geen duidelijk en open overzicht is van alle mensen die zonder aanstelling een promotieonderzoek aan een universiteit doen. Laat de vereniging van universiteiten VSNU hier snel werk van maken, want we zagen eerder bij de universiteit van Tilburg dat constructies met promovendi zonder aanstelling misbruikt kunnen worden.’
Eis: 2 jaar onvoorwaardelijk
Arie de Ruijter was een invloedrijke hoogleraar die in allerlei adviescorganen zat. Hij was ook lector aan de Politieacademie, directeur van de Nationale Commissie Internationale Duurzame Ontwikkeling (NCDO) en voorzitter van de commissie die in opdracht van de regering de militaire missie in Uruzgan evalueerde. In 2010 werd hij benoemd tot officier in de orde van Oranje-Nassau.
In februari 2017 onthulde Argos dat De Ruijter voor honderdduizenden Euro’s een schoonheidssalon van een familielid had ingeschakeld voor de ‘ondersteuning van promoties’. Twee dagen na de uitzending trad De Ruijter terug als directeur van de NCDO. Een maand later werden hij en drie medeverdachten gearresteerd. Alle vier verdachten staan nu in Amsterdam voor de rechter.
De officier van justitie eist een onvoorwaardelijke gevangenisstraf van twee jaar voor de oud-decaan. Tilburg University vordert in het kader van de strafzaak meer dan een miljoen Euro terug van de verdachten. Ook Universiteit Utrecht diende een vordering in, voor in totaal meer dan honderdduizend Euro. Maar de in Utrecht gepleegde feiten zijn in strafrechtelijks zin verjaard.
De advocaat van Arie de Ruijter betoogde dat de feiten in Utrecht zijn verjaard. Bij oplichting geldt een verjaringstermijn van twaalf jaar en de aanstelling in Utrecht geschiedde in oktober 2006. De officier van justitie antwoordde dat de oplichting van Universiteit Utrecht in maart 2017 bij een huiszoeking aan het licht kwam. Dat is dus binnen de termijn van twaalf jaar. De rechters verwierpen dit argument van het OM, omdat de huiszoeking in dit geval geen vervolgingshandeling was, maar een opsporingshandeling. Die huiszoeking werd namelijk gedaan op basis van verdenking van oplichting van alleen Tilburg University.
De vermeende oplichting van Universiteit Utrecht kwam door de huiszoeking toevallig aan het licht. Daarom telt de huiszoeking niet mee bij de beoordeling of de vervolging te laat is begonnen. Datzelfde geldt volgens de rechters voor andere stappen van het OM die de officier naar voren bracht. De advocaat van De Ruijter werd op dit punt dus in het gelijk gesteld.
In het kader van de strafzaak kan de vordering van Universiteit Utrecht derhalve niet meer behandeld worden. Of Universiteit Utrecht gaat proberen het geldbedrag via een civiele procedure terug te krijgen, is nog niet duidelijk.
De meervoudige strafkamer van de rechtbank Amsterdam doet op 2 augustus uitspraak in de strafzaak. Ook tegen de nicht van De Ruijter heeft het OM een forse onvoorwaardelijke gevangenisstraf geëist. Bij de andere twee verdachten gaat het om werkstraffen en een voorwaardelijke celstraf.
Luister zaterdag 19 juni naar een uitgebreid verslag van de rechtszaak, om 14:00 in Argos op NPO Radio 1.