Het Spoor Terug
De last der lusten 3: De seksuele revolutie
Het Spoor Terug
06-10-1996 De last der lusten 3: De seksuele revolutie
Derde aflevering van vijfdelige serie over de geschiedenis van de NVSH, de Nederlandse Vereniging voor Seksuele Hervorming.
Geboortebeperking is alom aanvaard in Nederland en de NVSH richt zich meer en meer op werkelijke seksuele hervorming. De NVSH spreekt zich uit voor abortus en pornografie, houdt een pleidooi voor homofilie, maar blijft moeite houden met seks voor het huwelijk. Vooral de jongere garde is dit tegen het zere been en zij sturen dan ook aan op een veel radicalere koers.
Met interviews met o.a.:
-Geert en Jannie Beerda;
-voormalig Rutgershuis arts Willem Boissevain;
-voormalig verpleegster Lies Beek van Onsenoord;
-voormalig Rutgershuis arts Hans Schwantje;
-voormalig NVSH lid Bram Wasmus;
-voormalig NVSH secretaris Henk Willemse;
-Jan Sanner.
Inleidende teksten:
Tekst 1
Meer dan 150.000 leden telt de NVSH in het jubileumjaar 1961 en de vereniging is een begrip geworden in de Nederlandse samenleving. Mede door haar toedoen is seksualiteit binnen het huwelijk enigszins bespreekbaar. De Rutgershuizen, consultatiebureaus waar men terecht kan voor medische en seksuele vragen, worden door tienduizenden mannen, maar vooral vrouwen bezocht. Het aantal huwelijksscholen, cursussen waar verloofden en jonggehuwden de grondbeginselen van het huwelijk worden bijgebracht, breidt zich gestaag uit. De NVSH-film Kringloop, een tekenfilm over het voortplantingsproces bij de mens, trekt in alle delen van het land volle zalen. En na de Koninklijke Goedkeuring in 1958 durven scholen en jeugdorganisaties, die voorheen honend spraken over de kapotjesclub, NVSH-vrijwilligers te vragen om voorlichting te geven over voorbehoedmiddelen.
Maar het meest bekend is de NVSH vanwege de middelenverkoop, tevens de grootste inkomstenbron van de vereniging. Voor condooms kan men terecht bij de talloze middelendepots in het land. Zo ook in Emmen, waar Geert en Jannie Beerda dagelijks voorlichting geven over geboortebeperking of aan nieuwe leden het gebruik van condooms uitleggen:
Tekst 2
Zijn condooms en in mindere mate pessaria tot dan de belangrijkste middelen in de strijd voor geboorteregeling, daarin komt verandering door de ontdekking van de pil. Vanaf eind jaren vijftig doen Amerikaanse geleerden onderzoek naar dit nieuwe orale anti-conceptiemiddel en dat trekt de aandacht van de NVSH. In overleg met de Medische Raad van de NVSH besluit het bestuur om vanaf februari 1962 de pil via een aantal Rutgershuizen uit te testen. De arts Willem Boissevain maakt het van nabij mee:
Tekst 3
Gaat de acceptatie van de pil op het platteland moeizaam, de de consultatiebureaus van de NVSH worden desondanks druk bezocht. Lies Beek van Onsenoord, deskundig medewerkster op het Alletta Jacobshuis in Amsterdam schetst de betekenis van de pil:
Tekst 4
Ondertussen heeft de NVSH in 1962 een nieuwe voorzitter gekregen: de psychologe Mary Zeldenrust Noordanus. Al snel wordt zij het boegbeeld van de NVSH en belangrijk pleitbezorgster van de geboorteregeling. Hans Schwantje, arts en begin jaren zestig secretaris van de Medische Raad van de NVSH over Mary Zeldenrust-Noordanus:
Tekst 5
Die sociale vaardigheden gebruikt Mary Zeldenrust-Noordanus ook bij haar pogingen om het katholieke volksdeel voor de NVSH te interesseren. De tijd lijkt rijp. Mede door het Vaticaans Concilie staan de leden van de katholieke kerk in Nederland open voor nieuwe ideeën. Als in 1964 een vooraanstaand katholieke wetenschapper het gebruik van de pil niet zonder meer afkeurt, haakt Mary Zeldenrust voor de KRO-radio daar handig op in:
Tekst 6
Er worden speciale voorlichtingsavonden voor katholieke organisaties georganiseerd waar hoofdbestuursleden proberen het zondige, smoezelige imago van de NVSH weg te wissen. Zo ook in Eindhoven, waar Bram Wasmus, al vanaf begin jaren vijftig actief lid, in 1965 zo'n avond bijwoont:
Tekst 7
Aldus Mgr. Wim Bekkers, bisschop van Den Bosch, op 21 maart 1966 voor KRO's Brandpunt. Een toespraak met gevolgen. Bram Wasmus:
Tekst 8
Het succes van de NVSH op het gebied van de geboorteregeling heeft ook een keerzijde. Hoewel in 1965 de NVSH nog 205.000 leden telt, daalt het ledental in de jaren die volgen zienderogen. Bovendien verminderen de inkomsten door de introductie van de pil, want de consultatiebureaus mogen de pil alleen maar voorschrijven en niet verkopen. Voor het satirische televisieprogramma Zo is het toevallig ook nog eens een keer reden om het failliet uit te spreken over de club van Mary Zeldenrust
Tekst 9
Vanaf 1966 streeft de NVSH nieuwe doelen na. De schadelijkheid van pornografie wordt ter discussie gesteld, regelmatig pleit Mary Zeldenrust voor de afschaffing van het verbod op verkoop van voorbehoedmiddelen. En voorzichtig stelt de NVSH het vraagstuk van abortus en homofilie aan de orde.
Ondertussen verandert ook de maatschappij. Vooral in Amsterdam waar Provo, flower-power, het collectief orgasme van Simon Vinkenoog, de rellen bij het huwelijk van Beatrix en Claus en de lange haren van de Outsiders wijzen op een kenterende moraal. In het woelige jaar 1966 bezoekt Henk Willemse en zijn vriendin voor het eerst een vergadering van de NVSH
Tekst 10
Wat ze willen opbouwen is niet duidelijk. Met deze van seksuele hervormingsdrang gespeende afdeling van de NVSH maakt Jan Sanner in 1966 voor het eerst kennis. Vanuit het streng gereformeerde Land van Heusden en Altena is hij begin jaren zestig naar de hoofdstad gekomen en volgt een opleiding aan de sociale academie. Daar komt hij in aanraking met de nieuwe seksuele moraal:
Tekst 11
Appeal, zoals de jongerengroep binnen de NVSH zichzelf noemt, maar ook de afdeling Amsterdam zullen in de jaren die volgen nog regelmatig van zich laten horen.
Dat doet ook de landelijke NVSH. In 1967 wordt begonnen met radio en televisie-uitzendingen, waarin de NVSH zich laat zien als een degelijke organisatie die voor het gebruik van voorbehoedmiddelen pleit om de geboorteregeling te bevorderen.
Toch wordt in hetzelfde jaar 1967 van deze voorzichtige lijn afgeweken. En dat wordt gedaan door Mary Zeldenrust. Zodanig dat haar woorden de gemoederen in de NVSH nog jaren zullen bezig houden. In haar beroemd geworden rede tijdens het Sextantcongres, spreekt de voorzitster zich uit voor abortus, voor prostitutie en voor acceptatie van de homofilie als beginselen van de NVSH. en alsof het niet op kan pleit Marij Zeldenrust ook voor opheffing van alle seksuele taboes. Hans Schwantje, NVSH-arts en op het congres aanwezig, legt uit wat zij daarmee bedoelt:
Tekst 12
Voor Geert en Janny Beerda uit Emmen, en voor vele andere oude getrouwen van de NVSH, betekent het Sekstant congres zelfs het einde van hun lidmaatschap.