Het Spoor Terug
De Zuster komt zo! 1: Nosokomos
Aflevering 1 van de zesdelige serie De Zuster komt zo! over de geschiedenis van de verpleging in Nederland
In de duistere negentiende eeuw liggen de wortels van de moderne ziekenverpleging. Tot ver in die eeuw wagen de rijken zich niet in de ziekenhuizen maar laten zich liever thuis verplegen. Alleen wie geen geld heeft en toch ziek wordt gaat naar één van de stedelijke gasthuizen waar nog middeleeuwse toestanden heersen. Pas rond 1880 openen de eerste ziekenhuizen voor burgers de deuren.
Over die wantoestanden en de verbeteringen die na 1880 in snel tempo doorgevoerd worden gaat De Zuster Komt Zo vandaag. Omdat de ooggetuigen uit die tijd niet meer in leven zijn, zijn de interviews uit deze uitzending nagespeeld.
Maar voordat we teruggaan naar de vorige eeuw wandelen we eerst door het verpleegmuseum van het Academisch Ziekenhuis te Utrecht waar ex-verpleegster Hiltje van der Weij programmamaker Jacqueline Maris rondleidt.
Deze eerste aflevering: Nosokomos = Wij verplegen is een gedramatiseerde documentaire over de aanloop op weg naar de professionalisering van het vak en speelt zich af rond 1900.
De in 1893 opgerichte Nederlandse Bond voor de Ziekenverpleging wordt bestierd door de heren doktoren. Verpleegsters zijn 'liefdezusters', die zonder morren hun zware taak in opoffering voor de medemens vervullen. Daarom richten de verpleegsters in 1900 de eigen beroepsorganisatie 'Nosokomos' op die ook aan de verpleegsters denkt.
Te horen zijn :
-Ineke Veenhoven als Frederike Meijboom (Nosokomos);
-Wil Reijn als Anna Reijnvaan (opofferende liefdezuster);
-Hedy Wiegner als Zuster Mara.
Aan het gedramatiseerde gedeelte voorafgaand horen we mevrouw Hiltje van der Weij, conservator van het museumpje van het AZU, en de stem van Florence Nightingale.
Uitgebreidere documentatie aanwezig in VPRO archief
persbericht:
Tot ver in de vorige eeuw is de toestand in onze stedelijke gasthuizen middeleeuws en erbarmelijk. Ex-bajesklanten en vrouwen van lichte zeden doen er het werk. Van verzorgen is geen sprake; de meeste patiënten verlaten het gasthuis horizontaal. Pas rond 1870 verandert dat. Het Rode Kruis begint dan met een beroepsopleiding voor verpleegsters, het begin van de 'moderne' ziekenverpleging. De nadruk ligt op 'mooi en beschaafd verplegen' waarvoor vooral ongetrouwde vrouwen uit de betere stand geschikt worden geacht. Deze opofferende liefdezusters geven zo hun lege leven inhoud. Zij voelen zich echte Florence Nightingales die leven voor hun patiënten en zichzelf wegcijferen. Voor een zeer karig loon maken zij dagen en nachten van 12 tot 13 uur.
Lang zal deze gedachte van liefdevolle opoffering standhouden. Het is voor een verpleegster taboe haar eigen belangen naar voren te brengen. Het duurt dan ook tot na de tweede wereldoorlog voor er iets verbetert in de arbeidsomstandigheden in de verpleging. En pas in 1979 gaan verpleegsters en verplegers voor het eerst met duizenden tegelijk de straat op om met een demonstratie hun eisen kracht bij te zetten.
aflevering 1:
In 1900 richten verpleegsters de beroepsvereniging Nosokomos op die ijvert voor een erkend staatsexamen om zo het beroep van verpleegster te beschermen. Nosokomos is een reactie op de Nederlandse Bond voor de Ziekenverpleging (opgericht in 1893) waarin vooral doktoren de scepter voeren. Bovendien houdt de NBZ zich meer bezig met de patiënt dan met de verpleegkundige die voor een karig loon lange werkdagen maakt.
Omdat de betrokkenen allang overleden zijn is deze eerste aflevering van De zuster komt zo! een gedramatiseerde documentaire. Wil Reijn-van Amstel speelt Anna Reijnvaan die nauw betrokken is bij de NBZ; Hedy Wiegner neemt de rol van 'Zuster Mara' op zich die in 1897 - onder pseudoniem - een brochure schrijft over de wantoestanden in de verpleging; Ineke Veenhoven hoort u als zr. Frederike Mei j boom - representant van de nieuwe generatie verpleegsters en heel aktief in Nosokomos.