Het Spoor Terug
An Notowicz-de Lange
Portret van voormalig verzetsstrijdster An Notowicz-de Lange. Als 20-jarige werkte ze op het zogenaamde 'Rode Kantoor', het girokantoor te Amsterdam. Tijdens de Tweede Wereldoorlog wierp ze als protest tegen de Jodenster honderden gedrukte sterren van het dak van warenhuis 'De Bijenkorf'. An Notowicz-de Lange voorzag onderduikers van vervalste bonkaarten. Na de oorlog verhuisde ze met haar Duitse man Nathan Notowicz, een gevluchte communist en schrijver, naar de DDR om daar mee te werken aan de opbouw van een antifascistische staat. Ze werd in 1948 staatsburger van de DDR en maakte het verval van de communistische idealen mee.
Inleidende teksten:
Tekst 1
Ze is klein, heeft kort haar, vaak een sigaret in de mond. Een enigszins schorre stem, en altijd een twinkeling in de ogen. An de Lange, Amsterdamse, geboren in 1915, maar sinds 1948 staatsburger van de voormalige DDR. Ze woont in Grinau, een voorstadje van Berlijn, haar man Nathan Notowicz is overleden. Boven haar woont een van haar dochters met man en kinderen, een kleine familiecommune, want de kleinkinderen lopen bij An in en uit, eten bij haar. De tuin is gemeenschappelijk. Toen de muur in Berlijn gevallen was weigerde An haar begroetingsgeld ter grootte van 100 mark te gaan halen, waar haar medeburgers urenlang voor in de rij stonden. Ook één van haar kleinkinderen weigerde en had het daardoor moeilijk op
school. Haar jeugd bracht An door in Amsterdam.
Tekst 2
Na een jaar opleiding aan de Handelsschool, gaat An de Lange werk zoeken en komt op het girokantoor in Amsterdam terecht, dat dan al verregaand gemechaniseerd is. Het werk boeit haar; door de uiterst rigide regels op het kantoor heerst er een rebelse stemming wat het kantoor de naam van 'het Rode Kantoor' bezorgt.
Tekst 3
In 1937 ontmoet An de Lange de medisch student Wim Storm. Ze gaat met hem samenwonen, eerst bij haar ouders, dan op kamers. Wim Storm wordt arts in Leiden met als specialisatie de seksuologie. Hij is één van de leiders van de Neo-Malthusiaanse Bond, hij bereidt tijdens de oorlog de oprichting voor van de NVSH waar hij voorzitter van wordt. Hij is één van de eersten in Nederland die zich uitspreekt voor vrije abortus, en die ook zelf uitvoert. Tijdens de oorlog is hij hoofdredacteur van het illegale blad De Vonk. Het is Pinksteren 1940, de Duitsers zijn ons land binnengevallen.
Tekst 4
An de Lange komt in aanraking met een andere verzetsgroep die zich bezighoudt met het vervalsen van persoonsbewijzen en distributiekaarten, TD groep genaamd, een afkorting van Tweede Distributiestamkaart. De groep heeft een systeem uitgedacht om extra distributiekaarten in omloop te brengen om zodoende aan voedsel te komen voor onderduikers en verzetsmensen.
Tekst 5
An de Lange leert als contactpersoon van de TD groep een contactpersoon kennen van de groep statenloze gevluchte Duitse communisten, Nathan Notowicz, die na de oorlog haar man zou worden. Hij komt uit een orthodox joodse familie uit Polen, en is lector geweest aan de muziekschool in Keulen.
Tekst 6.
Haar man gaat terug naar Duitsland. Hij is van mening dat hij Duitsland moet helpen opbouwen en dat dat niet aan de fascisten overgelaten moest worden. Aanvankelijk werkt hij op een bureau van een communistische organisatie in Düsseldorf.
Tekst 7.
Op het illegaal oversteken van de grens staat een straf drie van weken. An vraagt om een verbindingsofficier te mogen spreken. Met haar man heeft ze afgesproken dat ze zal zeggen dat zij in Duitsland naar displaced persons zochten. De Engelse officier die haar ondervraagt is net zo onvriendelijk als de Duitsers waar ze tijdens de oorlog mee te maken gekregen, tijdens haar
gevangenschap in Amsterdam.
Tekst 8
Tegen haar man An heeft gezegd dat als hij mogelijkerwijs naar Oost-Duitsland zal gaan, dat ze hem dan zal volgen. In West-Duitsland weigert ze te gaan wonen. In 1948 wordt Nathan Notowicz gevraagd naar Oost-Berlijn te komen om de Musikhochschule Hans Eisler op te richten. An besluit zich bij hem te voegen. Zij beschouwt de communistische landen als
een wal tegen het fascisme en de strijd tegen het fascisme beheerst haar leven. Met de grootste moeite lukte het haar een visum voor Berlijn te krijgen.
Tekst 9.
Het echtpaar Notowicz-de Lange gaat met hun dochtertje in Klein Magno wonen, een voorstadje van Berlijn. An helpt als Trummerfrau de puinhopen van Berlijn opruimen. Ze wordt lid van de SED, de communistische partij.
Onder invloed van de Koude Oorlog worden alle internationale organisaties gesommeerd hun hoofdzetel in Parijs te verlaten. De DDR biedt hen onderdak en An werkt o.a. als tolk voor de internationale Vrouwen Federatie.
Tekst 10.
Op 17 juni 1953 vindt de eerste Arbeidersopstand plaats tegen het systeem in de Duitse Democratische Republiek. De Russische tanks smoren dit protest in de kiem. An de Lange is er getuige van.
Tekst 11
Ook in 1956 als Chroesjtsjov in zijn rede aan het licht brengt wat er in de Sovjet Unie onder Stalin is gebeurd, is er beroering in de DDR en ook in 1968 als de Russen Praag binnenvallen, heeft dat zijn weerslag op de Duitse burgers. Waren dat geen gebeurtenissen die An aan het twijfelen brachten over de ideologie in de DDR?