Het Spoor Terug
Arbeiderslevens 2: Jo Platje
Tweede deel van een zesdelige serie documentaires over arbeiderslevens in Nederland.
Centraal staat het leven en arbeidersverleden van Jo Platje als veenarbeider in Drenthe en als aardappelsorteerder in de Noordoostpolder in de jaren dertig, veertig, vijftig en zestig van de 20e eeuw. Gespreksonderwerpen zijn het werk, de armoede, Tweede Wereldoorlog, de Dienst Uitvoering Werken, zijn weigering om in Nederlands-Indië te vechten en de daaruit voortvloeiende gevangenschap en de toenemende welvaart in de jaren vijftig. Het programma bestaat uit een vraaggesprek met Jo Platje afgewisseld met muziekfragmenten. Platjes echtgenote komt ook kort aan het woord.
Beschrijving
0'00" Muziekfragment uit liedje over 'werkloosheid'. Presentator introduceert de in 1927 geboren Jo Platje. Vanaf 1932 woont het gezin Platje in het dorp Valthermond in Drenthe, na enkele jaren in Limburg te hebben gewoond.
na 1'42" Jo Platje vertelt over de terugkeer in Drenthe, over de krappe woonomstandigheden, over de hechte gemeenschapszin binnen het gezin en binnen het dorp, over zijn opvoeding (vader was de baas) en over zijn moeder die voor het gezin zorgde en daarnaast werkte. Ondanks de armoedige omstandigheden vond Jo het leuk thuis. Muziek.
na 8'24" Jo beschrijft zijn schooltijd en zegt al vroeg te hebben beseft dat hij niet verder zou kunnen leren. Vanaf zijn tiende hielp Jo zijn vader na schooltijd in het veen. Muziek.
na 11'59" Interviewer vervolgt met Platje. Volgens Platje waren de crisisjaren een armoedige periode, maar het gezin kwam nooit tekort. In de zomer werden reserves opgebouwd voor de winter. De meeste andere gezinnen in het dorp hadden te kampen met schrijnender armoede. Jo Platje vertelt over de drie sociale klassen in het dorp. De Platjes behoorden tot de middelste groep. De dorpsbewoners moesten hun boodschappen doen bij de winkels van de veenbaas. Iedereen droeg in die tijd nette kleding na het werk. Jo Platje spreekt bitter over de rijken die de voorste stoelen in de kerk kochten. Muziek. Pres. vertelt over de periode voor en in de Eerste Wereldoorlog.
na 21'06" Jo Platje noemt de activiteiten van zijn vader in de oorlog, waarvoor deze naar Duitsland werd getransporteerd. De gevolgen voor het gezin komen aan de orde, waarna Platje vertelt over de terugkeer van zijn vader als een menselijk wrak. Muziek.
na 24'55" Jo Platje spreekt na een vraag van int. over zijn weigering in Indië te vechten, over zijn onderduikperiode van 3 maanden en zijn gevangenschap. Hij had naar eigen zeggen een "prachtleven" in Veenhuizen. Na zijn vrijlating ging hij weer in het veen werken. Net als de andere veenarbeiders werkte Platje in de wintermaanden in de Dienst Uitvoering Werken (DUW). Pres. met tekst over de DUW, het was de naoorlogse variant van de werkverschaffing van de dertiger jaren.
na 31'56" Jo vertelt over het leven en werken in de kampen van de DUW, door hem "Door Uitbuiting Winst" genoemd. Pres. met tekst over Platje die in 1951 een vaste baan in de landbouw vond, hij is dan al twee jaar getrouwd, maar heeft nog steeds geen eigen woning. Korte stilte.
na 38'40" In datzelfde jaar kraakte Platje een huis, werd eruit gezet en kreeg een woning toegewezen, zo vertelt Jo. Samen met zijn vrouw vertelt hij over die woning, de uitbesteding van hun zoon en over het werk van mevrouw Platje om voor het gezin wat extra inkomsten te vergaren. Ze vertellen na een vraag van int. over de tweede helft van de jaren vijftig toen het gezin het wat breder kreeg en een duurdere woning betrok. Muziek. Pres. met tekst over Platje die in 1964 als aardappelsorteerder wordt aangenomen in de Noordoostpolder.
na 43'33" Jo en zijn vrouw spreken over de strenge selectie van nieuwe kandidaten om in de polder te gaan wonen. De achtergrond van de personen in kwestie werd nagegaan en het huis werd bezocht om te kijken of het wel netjes genoeg was. Mevrouw Platje is niet zo tevreden over het feit dat de selectie vlak na hun verhuizing werd afgeschaft. Enkele mensen die daarna naar de polder gingen waren "vuile mensen". Muziek.
na 47'06" Int. vraagt naar de sfeer in de polder, Platje omschrijft die als "heerlijk". Hij spreekt over de groeiende welvaart, de lange werkweek en het ontbreken van vakantie. Ze werkten zoveel om extra geld te verdienen. Muziek.
na 55'28" Einde.