Het Spoor
Justitie 1
Deel 1 van tweedelige serie over Justitie. Serie programma’s over misdaad en straf, over slachtoffer en crimineel. In deze eerste aflevering staat de criminaliteit centraal. Juist op het moment dat de Nederlandse samenleving eensgezind vindt dat de criminaliteit nu echt de pan uitrijst, brengt Het Spoor een geheel ander eigenzinnig geluid.
Aandacht voor:
-De criminaliteit, de cijfers aan een kritisch onderzoek onderworpen.
-het beleid van het Ministerie van Justitie
-het verband tussen drugs(handel) en criminaliteit(scijfers)
----
Aan het woord komen o.a.:
-Minister Korthals Altes van Justitie;
-Job Knap van de Coornhert Liga
-Professor Hulsman, criminoloog
-van Riessen van de Amsterdamse politie
- Professor Jongman, hoogleraar criminologie Rotterdam
-Hein Roethof, voorzitter van de commissie Roethof
-verslavingsadviseur Roorda
Justitie 1
Tekst 1
In 1983 liep U35 procent kans hat slachtoffer van zogenaamde kleine criminaliteit te worden. Dat betekent grofweg dat 4 miljoen mensen van 15 jaar of ouder 1 of meerdere keren met criminaliteit geconfronteerd werden. Dus: Fiets weg, klap in het gezicht, auto opengebroken en autoradio weg, handtas met portemonnee weggegrist en maakt U dat rijtje verder zelf maar af.
In Amsterdam, voor sommigen het sodom en gomorra bij uitstek, liep U in 1983 maar liefst 56 procent kans hat slachtoffer van criminaliteit te worden.
Verder hoeft U de krant maar open te slaan, de televisie maar aan te zetten, of U wordt overspoeld met berichten die de verruwing, de gewelddadigheid en de onveiligheid moeten illustreren.
Criminaliteit en de onveiligheidsgevoelens die dat bij veel burgers teweeg brengt vormen zo langzamerhand een welzijnsprobleem van de eerste orde, zo meldt het sociaal cultureel planbureau. Het idee heeft postgevat dat de criminaliteit tot een onaanvaardbare hoogte is gestegen en vooral dat de overheid niet meer voldoende instaat is de burgers tegen 'het zooitje ongeregeld' te beschermen.
Tussen 1977 en 1983 is het aantal opgehelderde misdrijven gedaald van 31,7% naar 25,6%.
In Het Spoor willen we vandaag de criminaliteitscijfers en het beleid van hat ministerie van Justitie eens nauwkeurig ontleden.
In politiek Dan Haag is men van rechts tot en met links eenstemmig van mening dat er een krachtig beleid ter bestrijding van vooral de kleine criminaliteit gaver moet worden. Aan meneer Korthals Altes, de minister van Justitie, zal het niet liggen, het is een man van aanpakken en geen gezeur. Zo belooft hij ons geruststellend nieuwe grotere gevangenissen en meer politie op straat.
Toch ligt het hele probleem van de criminaliteit veel minder simpel dan wij in de afgelopen minuten suggereerden.
Volgens sommige deskundigen is het zelfs nog maar de vraag of de criminaliteit over de hele linie wel zo vreselijk is toegenomen.
En commissaris van Riessen van de Amsterdamse politic zei het al even in de aanloop van ons programma: Gevoelens van onveiligheid zijn vaak niet gebaseerd op de werkelijke situatie, waarmee wij het gevoel van onveiligheid zeker niet willen bagatelliseren.
Meer laten we nou eens een voorbeeld nemen. Wist U bijvoorbeeld dat jongeren drie keer zoveel kans lopen het slachtoffer van criminaliteit is warden dan mensen van 65 jaar en ouder?
Of dat het nog steeds meer mannen dan vrouwen zijn die het slachtoffer van criminaliteit worden.
Of dat de criminaliteit in 1983 minder sterk is gestegen dan in de jaren daarvoor?
Of dat de auto een van de belangrijkste criminaliteit veroorzakende factoren is en dat U in die zin meer van auto's te duchten heeft dan van geweld op straat of van inbrekers?
We beginnen onze 'Kriminal Safari' bij de minister van Justitie, meneer Korthals Altes, de vroegere advocaat van Slavenburgs Bank en voormalig voorzitter van de VVD. Hij zit in een moeilijk dilemma.
Aan de ene kant blijft juist voor een liberaal ´zuinigheid met recht geboden', aan de andere kant zijn het vaak ook VVD-stemmers die om het hardst om 'law en order' roepen.
We leggen de minister de stelling voor dat zijn beleid wel erg eenzijdig op de onveiligheidsgevoelens van veel mensen lijkt in te spelen. Wakkert zo'n beleid die gevoelens niet juist verder aan. Een wisselwerking dus.
tekst 2.
De minister legt er de nadruk op dat zijn beleid gebaseerd zou zijn op objectieve gegevens, op cijfers.
Aan de andere kant zegt de minister; dat gedoe met die burger, - wachten is voor ons een waarschuwing en we hebben een dienende taak, dus laat hij zich toch wel beïnvloeden door de publieke onrust.
De zorg voor de veiligheid van de burger heeft een hoge voorrang zegt de minister, heeft dus een hoge voorrang op grand van het feit dat uit de cijfers blijkt dat dit nodig is.
De criminoloog professor Hulsman heft sen zeer uitgesproken mening over het gescherm van de politiek met de stijging van criminaliteit.
professor Hulsman.
tekst 3.
Ook de Coornhert Liga, dat is een club van strafrecht hervormers, heeft fikse kritiek op het beleid van Korthals Altes omdat het weer een uitbreiding van de strafrechtpleging betekent. Wordt met de mond zuinigheid met recht nog beleden' in de praktijk blijkt daar niets van, zo stelt de
Coornhert Liga. U hoort voorzitter Job Knab.
tekst 4.
Van de grote berg criminaliteit die er in onze samenleving gepleegd wordt komt er tegenwoordig meer op te lopende band van het justitie apparaat terecht. Bijvoorbeeld omdat de registratie van criminaliteit sterk verbeterd is. Daardoor wordt er in de pers ook veel meer aandacht aan criminaliteit geschonken. Alles bij elkaar geeft dat een vertekend beeld van de werkelijke omvang en aard van de criminaliteit.
Dat heeft z'n invloed op de onveiligheidsgevoelens bij burgers, zo vertelt commissaris van Riessen van de Amsterdamse politie ons.
tekst 5.
Professor Jongman, hoogleraar criminologie aan de Rijks Universiteit van Groningen heeft een andere verklaring voor stijgende criminaliteitscijfers.
Zijn theorie leert dat de stijgende criminaliteit te wijten is aan de weer toenemende ongelijkheid in de samenleving. En dat dan weer als gevolg van de economische crisis.
Omdat de gevolgen van de crisis steeds grotere groepen treffen, zullen meer en meer mensen wetsovertredingen begaan, zo voorspelt Jongman.
Zijn onderzoekingen hebben vooral tot doel het verband tussen criminaliteit en werkloosheid aan te tonen.
Professor Jongman.
tekst 6.
Laten we ons oor maar eens te luister leggen bij de jongeren zelf. Een buurthuis in Utrecht, een doordeweekse middag, aan jongeren geen gebrek. De meesten zijn werkloos of aan het spijbelen.
tekst 7.
Professor Jongman en het verband tussen crisis en criminaliteit.
Behalve dat de politiek, zeg maar de overheid, er toe heeft bijgedragen dat er een zekere gelijkheidsideologie ontstond, denk bijvoorbeeld aan een leus van Den Uyl in de jaren 60:
"Elke arbeider een auto" behalve dat streven naar meer sociale en economische gelijkheid is er ook lange tijd de indruk gewekt dat de overheid alles voor de burgers kan regelen. Verzorgd van je wieg tot in het graf, zeg maar.
In hoeverre heeft al dat geregel van de overheid ook criminaliteit in de hand gewerkt. Minister Korthals Altes.
tekst 8.
In december kwam een door de regering ingestelde commissie die de kleine criminaliteit moest onderzoeken, met haar eerste tussenrapport. De commissie, ook wel de commissie Roethof genoemd naar haar voorzitter, komt met weinig opzienbarende conclusies. De toename van criminaliteit valt te verklaren uit de verandering van de maatschappij. Mensen zijn meer op zichzelf, sociale verbanden zijn losser, er is minder sociale controle.
Interessanter wordt het wanneer de commissie zich uitspreekt over het beleid van de minister van justitie tegenover de kleine criminaliteit.
De oplossing moet zeker niet gezocht worden in meer politie en gevangenissen, zo stelt voorzitter Roethof.
tekst 9.
We zeiden het al, de commissie komt tot de conclusie dat veel kleine criminaliteit voortkomt uit de manier waarop de samenleving is ingericht. Grote warenhuizen waar alles voor het grijpen ligt en weinig personeel rondloopt. Het verdwijnen van de kaartjesknipper in bus en tram, en ga zo maar door.
Roethof vind dat je het probleem van de kleine criminaliteit op dezelfde manier zou moeten benaderen als de milieuvervuiling: "de vervuiler betaalt".
tekst 9a
De commissie Roethof stelt op grond van deze conclusie voor dat grote warenhuizen en winkels verplicht worden om een minimum aantal personeelsleden in dienst to hebben. Voldoen ze niet aan deze ondergrens dan krijgen ze ook geen politiehulp meer als ze een winkeldief betrapt hebben. Het laatste woord zal er nog wel niet over gevallen zijn, net zo min als dat het laatste woord over criminaliteit in deze uitzending nog niet gevallen is. Na reclame en nieuws van drie uur komen we nog een uur bij u terug met 'het spoor en de criminaliteit.'
Plaspauze dus,..tot zo.
Tekst 10
Vandaag gaat het in 'het spoor' over criminaliteit en toenemende onveiligheidsgevoelens onder burgers. Vooral het idee dat de politie en justitie onvoldoende zijn om er tegen op te treden maakt veel mensen onrustig.
Vanuit dat soort gevoelens zijn dingen als de burgerwacht van meneer Wijnschenk ontstaan.
We hebben in het vorige uur geprobeerd duidelijk te maken dat je aan de criminaliteitscijfers niet teveel waarde mag toekennen en evenmin aan een stijging die je daaruit zou kunnen afleiden.
We hebben gehoord dat onveiligheidsgevoelens vaak niet op de werkelijke situaties gebaseerd zijn.
Meer dit alles neemt niet weg dat er in sommige gebieden wel degelijk sprake is van een onaanvaardbare hoeveelheid overlast door criminaliteit.
Ook Job Knap, de voorzitter van de club van strafrechthervormers, de Coornhert Liga onderkent dit als een probleem.
Tekst 11
De sociologen Janssen en Swierstra deden in opdracht van het criminologisch instituut in Groningen het tot nu toe grootste onderzoek in Nederland naar heroïnegebruikers in Nederland.
tekst 12.
Volgens de onderzoekers Janssen en Swierstra gaat er dus behalve van het middel ook een verslavende werking van het hele criminele circuit rondom de drughandel uit. Die drughandel speelt zich in belangrijke mate in de wereld van de criminaliteit of doordat het gebruik van drugs door de overheid gecriminaliseerd wordt middels de Opiumwet. Het beoogde effect daarvan, namelijk minder mensen aan de drugs verslaafd en het tegengaan van de drughandel wordt met die
Opiumwet geenszins bereikt. In een geheim report van de verdovende middelen centrale van de Centrale Recherche Informatiedienst lezen we: "Ondanks alle inspanningen in Nederland en
daar buiten, zijn wij niet in staat geweest het aanbod van illegale verdovende middelen terug te dringen. In tegendeel, de handel neemt nog steeds toe.", aldus het report.
Het criminaliseren van druggebruik heeft dus geen enkel effect, integendeel, druggebruikers raken erdoor verslaafd aan een criminele levenswijze.
Dat zou de minister van Justitie, meneer Korthals Altes toch aan het denken moeten zetten. Eigenlijk wil de minister er helemaal niet over praten. "Praten over afschaffing van de Opiumwet is op dit moment utopisch, gezien, de internationale verhoudingen. Nederland is geen eiland, ik kan mijn tijd wel beter gebruiken", zo betoogt de minister streng.
Maar de materie is te belangrijk om ons zo te laten afschepen.
Tekst 13.
Het blijkt dat de minister niet gehinderd wordt door veel kennis van zaken op dit gebied. Het fundamentele geloof in de afschrikkende werking van het strafrecht gecombineerd met de morele verwerping van druggebruik vormen de grondslagen van zijn beleid.
Door welke deskundigen laat de minister zich binnen het ministerie adviseren? Onder andere door meneer Roorda, de adviseur verslavingszaken bij het ministerie van justitie.
De arts Roorda is tegenstander van het afschaffen van de Opiumwet. Hij gelooft niet dat de drugcriminaliteit erdoor zou verdwijnen.
Tekst 14
Het wordt weer eens tijd het oor bij de betrokkenen zelf te luister te leggen. Nanci en Silvia zijn verslaafd. Om aan poen voor drugs is komen verkopen ze hun lichaam als hoer. Hoe ziet hun dagindeling eruit?
Tekst 15.
Om tot de kern van de gedachten achter het drugbeleid door te dringen beuken we vanuit een andere invalshoek nog een keer op de verslavingsadviseur Roorda in.
Is het verzet tegen liberalisering van harddrugs niet vergelijkbaar met de angst die er 15 jaar geleden bestond om hasjiesj vrij te geven. Toen werd over hasj ook geroepen dat het volledig uit de hand zou lopen wanneer men dat vrijgaff.
Nu zoveel jaar later en na een periode waarin het gebruik van hasj niet meer met strafrecht vervolgd werd vormt dat geen enkel probleem meer en het veroorzaakt zeker geen crimineel probleem
Meneer Roorda nogmaals.
Tot zover 'het spoor en de criminaliteit'.
Als U behoefte heeft om op dit programma to reageren dan kunt U ons tot een half uur na de uitzending bellen.
Verder roepen we mensen die ervaringen, goede of slechte, hebben met rechters op ons te bellen. Na deze serie over Justitie volgt er namelijk in maart een serie over rechters.
Volgende week in het spoor opnieuw aandacht voor 'de Justitie’. Dan gaat het over de straf, over de slachtoffers van criminaliteit, en over hoe je criminaliteit op een andere manier zou kunnen bestrijden.
Aan dit programma werd meegewerkt door Lida Iburg, Nienke Feis en Jan Jongepier.
Samenstelling en redactie: Hans Simonse.
Tot volgende week.
Afkomstig van cassette van de VPRO Publieksservice