Schrijfster Sana Valiulina (Tallinn, Estland, 1964) is op 28 juli de tweede Zomergast. Jelle Brandt Corstius interviewt Sana Valiulina over haar favoriete televisieavond. Valiulina prijkt met haar romans 'Kinderen van Brezjnev' (2014) en 'De boekhouder en de overste' (2022) op de must-read lijstjes om Rusland en de oorlog in Oekraïne beter te begrijpen.

Valiulina verwerft bekendheid met de roman Didar en Faroek (2006), gebaseerd op het verhaal van haar ouders, die de shortlist van de Libris Literatuur Prijs haalt. In dit boek verbindt ze de liefdesgeschiedenis van twee mensen in de Sovjet-Unie met de wereldgeschiedenis – de Tweede Wereldoorlog en de terreur van Jozef Stalin. 

In 2017 won Valiulina de Jan Hanlo essayprijs voor haar bundel Winterse buien of Ben ik wel geïntegreerd genoeg? (2016). Volgens de jury ‘een soms genadeloze spiegel die (…) Nederland wordt voorgehouden’.

© Reinier van Brummelen / VPRO

‘Ik leerde Sana Valiulina kennen door de documentaire Wend je lichaam naar de zon, die ze drie jaar geleden maakte met regisseur Aliona van der Horst. Knap hoe daarin de grote geschiedenis van de Tweede Wereldoorlog en de Sovjet-Unie een gezicht krijgt: het gezicht van haar vader, maar ook dat van al die andere jonge mannen die een speelbal werden van totalitaire leiders. Ik ben ook benieuwd hoe zij Nederland beziet. En hoe haar relatie tot Rusland en de Russen is veranderd sinds de inval in Oekraïne.’

Jelle Brandt Corstius

Sana Valiulina groeit op in Tallinn, de hoofdstad van Estland, waar ze thuis in eerste instantie Ests en Tataars spreekt. Maar omdat Russisch de voertaal is op school in de Sovjet-Unie, maakt ze zich al snel ook die taal eigen. Op haar zeventiende gaat ze naar Moskou om daar Noorse taal- en letterkunde te gaan studeren. Nog voor de val van de Muur vertrekt ze in 1989 voor de liefde naar Nederland, naar Amsterdam. Hier werkt ze als vertaler en geeft ze Russische les, maar ze begint ook met schrijven in het Nederlands.

‘De mens in een bezeten wereld, als een slinger schommelend tussen goed en kwaad. Dit beeld fascineert me. Op deze avond geef ik graag het woord aan mensen die met mij deze fascinatie delen en die daar een artistieke vorm aan geven, ieder op zijn manier. Want ik ben ervan overtuigd dat we alleen door de kunst onszelf en elkaar echt kunnen zien en begrijpen.'

Sana Valiulina

In 2001 verschijnt haar debuut Het kruis, over het leven en de seksuele vrijheid in een Moskouse studentenflat, gevolgd door de novellebundel Vanuit nergens met liefde (2002). In Honderd jaar gezelligheid (2010) richt ze haar pijlen op de Amsterdamse elite en neemt ze de Nederlandse obsessie met ‘het gezellig houden’ op de hak. In 2012 publiceert ze onder het pseudoniem Sofia van der Sluis de thriller Tussenvrouw, ‘een zinderende pageturner over gevaarlijke verleidingen in een idyllische buitenwijk’. In de roman Een wolf bij zijn oren pakken(2020) duikt Valiulina in de wereld en psyche van de Romeinse keizer Tiberius, 'de droevigste van alle mensen', die als absolute machthebber een enorm rijk bijeen moest houden.

In november 2024 verschijnt Valiulina’s nieuwe boek Waar alle wegen ophouden, waarin ze de tocht volgt die haar vader maakte. Een tocht die veertien jaar duurde waarin haar vader als jonge soldaat vecht voor het Rode Leger in de Tweede Wereldoorlog. Hij wordt door de Duitsers krijgsgevangene gemaakt en moet door Stalin voor straf tien jaar naar de beruchte kampen in de Goelag.

Over Jelle Brandt Corstius

Jelle Brandt Corstius (Bloemendaal, 1978) presenteerde VPRO Zomergasten eerder in 2010 en 2011. Van 2005 tot 2010 woonde hij in Moskou, waar hij correspondent was voor onder meer Trouw en De Standaard. Hij is vooral bekend van de reisseries die hij maakte voor de VPRO, zoals Van Moskou tot Magadan (2009), De bergen achter Sotsji (2014) en Langs de nieuwe zijderoute (2023, met Ruben Terlou). Over zijn vader schreef hij het boek As in tas (2016) en in februari 2024 verscheen van hem Spullen brengen, over Oekraïne. Op dit moment werkt hij ook aan een televisieserie over dat land.