VPRO Tegenlicht onderzoekt samen met inspirerende denkers en doeners ontwikkelingen die de toekomst zullen bepalen. We zijn tien keer per jaar op televisie, plaatsen elke zondag een verse video op YouTube en hebben elke maand een gloednieuwe podcast.
Deze aflevering is onderdeel van Neo-Duitsland, een driedelige online deep dive over Duitsland als het machtigste land van Europa.
Oost-Duitsland kleurde AfD-blauw bij de afgelopen verkiezingen. Hoe kon deze partij juist in het voormalige DDR populair worden? Niet zo gek lang geleden moest men in Oost-Duitsland nog wegvluchten voor dictatuur. In theorie zou democratie daar juist een extra urgent thema moeten zijn, maar DDR-nostalgie en misinformatie lijken de overhand te hebben.
VPRO Tegenlicht gaat op zoek naar de ideologische visie achter het massaal inhuren van consultants. Wat gebeurt er als een ministerie zelf niet meer genoeg kennis in huis heeft? Hoe komt het dat de consultancy-industrie zo hard groeit? Kun je het consultants kwalijk nemen dat zij de overheid aan een oneindig infuus hebben gelegd? En kunnen we de overheid ook versterken zodat ze in staat is zelf de regie te nemen bij de grote opgaven van deze tijd?
In de laatste televisie-aflevering van VPRO Tegenlicht kruipen we in de huid van de consultant, én gaan een samenwerking aan met theatergroep De Verleiders. Met hun voorstelling Bureau Buitenschot leggen ze de relatie tussen overheid en consultant op satirische wijze bloot.
In een wereld waar aandacht geld waard is en verontwaardiging het hoogste rendement oplevert, diept De dopamine hack verder uit hoe de samenleving verslaafd is geraakt aan woede. In dit korte docu-essay onderzoekt VPRO Tegenlicht hoe ons dopaminesysteem gekaapt wordt en hoe dat ons tegen elkaar opzet. Verontwaardiging is een nieuwe drug geworden. Maakt deze verslaving polarisatie tot een neurologisch probleem?
Dopamine was ooit verbonden aan echte beloningen: verbinding, nieuwsgierigheid en spel. Nu krijgen we onze dopamineshots via clickbait, algoritmes en een media-ecosysteem dat ons trakteert op eindeloze prikkels van morele verontwaardiging.
Deze aflevering verkent de neerwaartse spiraal van morele verontwaardiging, en hoe we deze kunnen terug hacken. Dat doen we aan de hand van waarschuwingen van onder andere de beruchte bombrievenmaker Ted Kaczynski, en het boek The Molecule of More van Daniel Lieberman, hoogleraar menselijke evolutionaire biologie.
Deze aflevering is onderdeel van Neo-Duitsland: een driedelige online deep dive over Duitsland als het machtigste land van Europa.
Met 152 mensen nam Alternatief voor Duitsland (AfD) zitting in het Duitse parlement, ook wel de Bondsdag genoemd. Maximilian Krah was één van de gelukkigen. Deze politicus kreeg maar liefst veertig procent van de stemmen uit zijn kiesdistrict.
Maak kennis met Krah, de Trump-dubbelganger die uit het Duitse politieke landschap verrijst en een stemmenmagneet is voor jonge mannen. Wie is hij en hoe heeft deze man bijgedragen aan de groei van de extreem-rechtse AfD-aanhang?
Wordt ons werk straks vervangen door AI? Die vraag staat volgens de Engelse econoom Daniel Susskind voor de deur, want: AI is dadelijk in veel gevallen sneller, goedkoper en meldt zich bovendien niet ziek. Na het magazijnwerk, de boekhouding en de taxi zal AI al snel het werk van advocaten, docenten, doctoren, journalisten, muzikanten, rechters en zorgmedewerkers deels overnemen.
De vraag is hoe zo’n door AI geautomatiseerde wereld eruit zal zien. Een wereld waarin we schijnbare ‘persoonlijke’ aandacht van een AI-agent krijgen en we een kortere werkdag kunnen hebben. Profiteert iedereen hiervan, of zal de winst van AI vooral in de handen komen van enkelen? Hoe kunnen we ons het beste voorbereiden op een toekomst met meer AI en minder werk?
In de pers worden ze vaak killer robots of killer drones genoemd; in jargon heten ze LAWS: Lethal Autonomous Weapons System - dodelijke autonome wapensystemen. Oftewel, elk systeem dat zonder tussenkomst van een mens de beslissing maakt om de trekker over te halen en zijn doelwit zelfstandig aanvalt.
Deze realiteit lijkt rap dichterbij te komen. De drone-oorlog ontwikkelt zich razendsnel in Oekraïne, dat als geen ander de productie van goedkope doe-het-zelf kamikaze-drones en autonome wapensystemen heeft opgeschroefd om te kunnen overleven in een conflict waar ze de underdog zijn.
Wat betekent dit over de toekomst van oorlogvoeren als we machines laten beslissen over leven en dood? Kunnen we de verregaande technologisering van geweld nog terugdraaien of wordt dit een point of no return?
Socioloog Quita Muis is gepromoveerd op het onderwerp polarisatie. Als je de politiek en media mag geloven, leven we in een tijd waar het debat verhardt en men elkaar moeilijker vindt.
Volgens Quita Muis is er sprake van zogenoemde polarisatiepaniek. We zijn in haar ogen allemaal bang voor het spook van polarisatie dat er helemaal niet is.
In werkelijkheid ziet de socioloog dat de inwoners van Europa de afgelopen veertig jaar juist naar elkaar zijn toegegroeid. Verschillen zijn er zeker, bijvoorbeeld tussen theoretisch en praktisch opgeleiden, maar dat de eerste groep maatschappelijke winnaars zijn en de laatste verliezers, ziet zij als een mythe die vooral theoretisch opgeleiden graag in stand houden.
Muis navigeert ons langs verschillende schijntegenstellingen die hoe meer we er in geloven, meer waar lijken. Hoe blijven we uit de polarisatiefuik?