Woensdag 23 november vindt er een Tegenlicht Meet Up plaats over ‘Fake news’. Twee inleiders trappen de avond af: Rudy Bouma houdt zich als journalist voor o.a. Nieuwsuur al geruime tijd bezig met dit onderwerp en doet daarvan regelmatig verslag op tv; Alexander Pleijter is expert in online journalistiek en factchecking en docent aan de Universiteit van Leiden. De Groene journalist Jaap Tielbeke modereert de avond.
Fake News of nepnieuws is desinformatie verhuld als schijnbaar nieuws, die verspreid wordt via websites, sociale media en traditionele media, met als doel het maken van winst of het beïnvloeden van de publieke opinie. Daarnaast wordt de term ook in de politiek gebruikt als frame tegen de journalistiek.
Door fake news, gehackte verkiezingen en leugens van wereldleiders heeft het vertrouwen in politici, media en bedrijven een dieptepunt bereikt. Is dat nog te herstellen?
Harde feiten hebben concurrentie gekregen van ‘alternative facts’, waarin machtsbeluste politici als Trump, Poetin en Erdogan grossieren, Twitterbots en buitenlandse hackers blijken verkiezingen te hebben gemanipuleerd.
De vraag is of dit vertrouwensverlies inherent is aan ons huidige bestaan in de ‘infosphere’. Als wij toestaan dat we een verzameling data worden, dan zijn we daarmee uiteraard manipuleerbaar. En als direct gerichte reclame op social media op het onderbewustzijn kan inspelen, dan kan dat met politieke beïnvloeding tijdens verkiezingen ook. Cambridge Analytica, het bedrijf dat analyse van social mediagebruik inzette voor de Trump-campagne en het Brexit-referendum, heeft dat inmiddels genoegzaam bewezen.
Is dat dan slecht? Facebook en Twitter maken het mogelijk dat iedereen meepraat over politiek. Is dat niet juist waar democratie om draait? Het is van belang om een beter begrip van de werking van sociale media te krijgen en uit de online informatie-bubbel te komen; zelfkennis en een kritische kijk op onze eigen vooroordelen lijken daarbij cruciaal.
Verwarring zaaien is een machtig wapen. Onze online newsfeeds zijn een slagveld geworden voor de grootmachten. Internet trollen produceren voortdurend hele en halve onwaarheden, nepnieuws dat verschijnt op sociale media en nieuwssites.
Hun doel daarbij: verwarring zaaien, bevolkingsgroepen uit elkaar spelen en bondgenootschappen onder spanning zetten. Dit is de oorlog van de toekomst.
In de huidige overvloed aan informatie raakt de waarheid steeds verder uit zicht. Om greep te krijgen op een wereld waar tegengestelde versies van de werkelijkheid met elkaar strijden, zijn er echter ook steeds meer journalisten die nieuwe onderzoeksmethoden inzetten om de waarheid te achterhalen
In deze VPRO Tegenlicht Meet Up onderzoeken we de achtergronden van fake news en wat we er aan kunnen en moeten doen.