Wedloop om Arctica

De prijs is een grant van 50.000 euro. Wij deden er een begroting bij: graag, maar het kan niet voor vijftig. Toen is het honderd geworden. Dat was pokerspelen, maar als we hadden gebluft dat het wél kon voor vijftig hadden we onszelf in de vingers gesneden. We zijn bereid om risico’s te nemen en vooraf zelf te investeren, maar dit was van een andere orde. Het is een gigantisch gebied, en daarom was de research cruciaal; je kunt niet op goed geluk ergens naartoe. Het grootste probleem is toestemming krijgen, van het leger, olie- en mijnbouwbedrijven, maar ook van Inuit-gemeenschappen, want die zijn wantrouwend omdat de berichtgeving vaak negatief is. Het gaat altijd over zelfmoord, alcohol, drugs, maar te weinig over de oorzaken. Daar kwamen wij juist voor: klimaatverandering vormt een rechtstreekse bedreiging voor die gemeenschappen. Het zee-ijs verdwijnt waardoor het moeilijker wordt om op walvissen te jagen, de permafrost smelt, waardoor hele dorpen letterlijk wegzakken.’

‘Dat het in een beperkt tijdslot een beeld geeft van heel Arctica maakt het project uniek; meestal krijg je alleen details op één locatie te zien. Dit was geconcentreerd tussen maart en september, want alleen in de Arctische zomer kun je de gevolgen van het smelten laten zien. Het begint overigens met min 40 en in mei ligt nog overal ijs. Er lag dus een tijdsdruk op, november was de deadline voor een boek en een tentoonstelling. Maar van de twintig mijnbouwmaatschappijen die we aanschreven kregen we maar van één toestemming. Daar word je dan knap zenuwachtig van. Alles is er ook onwaarschijnlijk duur. Kleine luchtvaartmaatschappijen die monopolies hebben vragen de hoofdprijs. Van Winnipeg naar Noord-Canada kost 3000 dollar. Enkeltje. 

Sowieso is alles er duur omdat het moet worden ingevlogen of per schip aangevoerd. Het betekende ook dat we een half jaar niks verdienen; alles gaat op aan onkosten. Voor ons geen businessclass en dure hotels, maar gammele vliegtuigjes en slapen op de bank. Bovendien, verbindingen lopen er van noord naar zuid, niet van oost naar west. Wil je dus naar een naburig dorp, moet je eerst helemaal terug naar Anchorage of Vancouver en vandaar weer omhoog. Het schema ligt vast, je moet vooraf weten wat je aantreft. Frustrerend soms, maar dealen met de omstandigheden is ook de kunst van het vak.’ 

‘Ik doe er vaak video bij, als ondersteuning, want je kunt het niet allebei op een gelijk niveau doen. VPRO Tegenlicht vroeg of we daar een uitzending van konden maken, maar inhoudelijk zijn we helemaal vrijgelaten. Het mes snijdt aan twee kanten; voor de VPRO was het anders onmogelijk geweest dit te maken. Wij tweeën waren de crew en hebben alles zelf gedraaid. Het belangrijkste is dat we de problematiek over het voetlicht kunnen brengen. Ik denk wel dat het een originele aflevering wordt.

De meesten weten niet dat Rusland ver vooroploopt. In de Sovjet-Unie werden al zeehavens en wegen aangelegd, steden en ijsbrekers gebouwd. Na 1990 zakte alles in, maar nu wordt er weer geïnvesteerd. Canada en Alaska hebben er geen diepzeehavens of grote steden. Als de Noordpool in 2030 ijsvrij is, levert dat veel mogelijkheden op, maar ook gevaren. Het wordt een open zee, dat is het verschil met Antarctica. En van wie is de Noordpool eigenlijk, dat is nog niet geregeld. Er worden al legeroefeningen gehouden, er zijn permanente legerbases. 

Als ik erover vertel hoor ik vaak: wat prachtig, mooi, maar in Arctica is het over het algemeen deprimerend, vooral bij de Inuit. Ik denk dat dit nog meer aandacht behoeft, dat men beseft wat voor gevolgen de veranderingen daar hebben. Het is een precair, uiterst gevoelig gebied.

Yuri en ik gaan hiermee door; dit verhaal is nog lang niet afgerond. We doen het omdat we geloven dat dit belangrijk is. Yuri gaat nog met het Russische leger mee, ik heb nog niet genoeg over de mijnbouw en de noordwestelijke doorvaarroute. Begin maart ga ik met Nederlandse mariniers mee naar Noorwegen.'