Stel antropoloog David Graeber geen al te kritische vragen, want dan bestaat de kans dat hij wegloopt. De Amerikaanse hoogleraar aan de London School of Economics, vanavond de belangrijkste spreker in de nieuwe aflevering van Tegenlicht, schreef in 2013 een provocatief essay over de alomtegenwoordigheid van ‘bullshitbanen’. Dat zijn banen waarvan de betreffende werknemers ook zelf zeggen dat die geen maatschappelijke meerwaarde hebben. Graeber dacht daarbij vooral aan werkplekken in de administratieve sector, de financiële wereld en de marketing.
De respons op zijn essay was zo groot dat hij er vervolgens een boek over schreef. Hierin haalt hij een paar kleine peilingen aan die in zijn ogen bewijzen dat 37 tot 40 procent van de werkenden een ‘onzinbaan’ heeft. Toen vorig jaar de vertaling van zijn boek uitkwam, besloot een Volkskrant-journalist hem een aantal kritische vragen te stellen over die cijfers. Uit het European Working Conditions Survey blijkt bijvoorbeeld dat in Nederland maar vijf procent ‘meestal’ of ‘altijd’ twijfelt aan het belang van zijn werk. In een ander groot onderzoek, het International Social Survey Programme, zegt acht procent van de werknemers dat hun baan geen meerwaarde heeft. Daarnaast durft 17 procent hierover geen uitspraak te doen. Die tweede groep kun je met een beetje goede wil als twijfelaars interpreteren.