Die lui van de Brexit, elitair kostschoolgespuis is het dat zich over het hoofd van Jan met de pet heen schuldig maakt aan politiek vandalisme. Een kind begrijpt dat ze daar op die precious stone set in the silver sea subiet aan de bedelstaf raken, mochten ze hun zin krijgen. Landje van niks immers, een kruimel in de global economy, weggespoeld voor je er erg in hebt. Brexiteers doen aan politiek belletje trekken, wordt steevast geschreven, er zit geen visie achter. Maar klopt dat wel? Het was de vraag die filmmaker Jos de Putter zich stelde toen in de periode direct na het Brexit-referendum de voorspelde paniek op de financiële markten uitbleef en, in het jaar dat volgde, de Britse economie harder bleek te groeien dan die van de EU als geheel. ‘Naar dat clubje Brexiteers wordt meestal gekeken met een antropologische blik, alsof het een groepje idioten betreft. Maar als je verder kijkt, zijn er best goede argumenten aan te voeren voor een Brexit.’
Brexit en Trumponomics: economische suïcide, of zit er misschien toch iets in? Filmmaker Jos de Putter ging op onderzoek uit.
‘Naar dat clubje Brexiteers wordt meestal gekeken met een antropologische blik, alsof het een groepje idioten betreft. Maar als je verder kijkt, zijn er best goede argumenten aan te voeren voor een Brexit.’
Waterhoofd
De Putter stuitte op het werk van economiehoogleraar Philip Whyman. Eind 2018 verscheen van diens hand The Left Case for Brexit.Whyman beargumenteert dat de Brexit Groot-Brittannië juist een kans biedt om zijn structurele economische problemen aan te pakken. ‘De Londense City is een waterhoofd geworden,’ zegt De Putter. ‘Diversificatie van de economie door overheidsstimulering van andere sectoren stuit echter op antiprotectionismeregels van de EU. Groot-Brittannië heeft ook een enorm handelstekort, waarbij je moet bedenken dat Groot-Brittannië het enige EU -land is dat meer handel drijft met landen buiten de EU dan met EU -landen. Groot-Brittannië heeft die geschiedenis van de Commonwealth. Zij zien toekomst in andere typen handelsakkoorden met opkomende landen. Maar dat kan niet binnen de customs union. Die economie terug in balans brengen kan alleen buiten de EU , maar dat verhaal horen wij nooit.’
De Brexit maakt deel uit van een poging de bestaande multilaterale wereldorde te herschikken, laat De Putter in 'Eigen handel eerst' zien. In de uitzending spreekt hij onder meer met Harvard-econoom Dani Rodrik. Rodrik schreef een beroemd boek over de in zijn ogen uit de klauwen gelopen globalisering, door hem hyperglobalisering gedoopt. Hij bedacht het ‘trilemma van de globalisering’: de stelling dat je van hyperglobalisering, nationale soevereiniteit en democratie er maar twee tegelijk kunt hebben.
‘Volgens Rodrik komt het populisme hieruit voort,’ zegt De Putter. ‘De populisten zijn de eersten die een keuze maken. Wij, de anderen, zitten nog in de wereld van supranationale organisaties en multilaterale verdragen die de basis vormen onder de hyperglobalisering: een technocratische basis, want de World Trade Organisation en de euontberen een direct democratisch mandaat. De Brexiteers zeggen nu: wij willen die nationale soevereiniteit terug. We willen onze eigen economische politiek kunnen voeren. Multilaterale handelsverdragen vervangen door bilaterale handelsverdragen, dat is ook de kern van Trumponomics.’
Gekaapt
‘Linkse’ argumenten om de macht van die multilaterale, supranationale organisaties en verdragen te willen inperken, zijn er ook genoeg. Dat de neoliberale wereldorde die sinds Reagan en Thatcher vorm kreeg, mede doordat sociaaldemocraten als Blair, Schröder en Kok (en democraten als Clinton en Obama) zich gemakkelijk lieten overtuigen, ook minder fijne kanten heeft – uitholling van de staat ten faveure van de markt, belastingontwijking door multinationals, groeiende inkomensongelijkheid, afknijpen van arbeidersrechten – is genoegzaam bekend. Maar als het over Brexit gaat, wordt het zicht daarop ontnomen door andersoortige overwegingen en sentimenten.
‘De Brexit werd gekaapt, twee keer gekaapt zelfs,’ zegt De Putter. ‘Eerst gaan de klootzakken er met de Europese droom vandoor, want Europa is er gewoon voor de grote bedrijven en de banken, en pas na een heel lange stilte voor de burger. Dan draai je je om, en kijk je naar je land, en dan zijn de klootzakken ook daarmee aan de haal gegaan: de populisten. En dat alleen maar omdat je niet durft te zeggen wat je moet zeggen, omdat je dan verdacht bent.’