Aan de rand van Olst verrijst een ultra-duurzame wijk, gemaakt van zoveel mogelijk gerecyclede en lokale materialen. De huizen worden zelfvoorzienend in verwarming, elektriciteit, drinkwater en afvalwaterzuivering. De dragende muren zijn gemaakt van autobanden gevuld met aangestampte aarde. De toekomstige bewoners bouwen hun huizen zelf, zonder aannemer, met hulp van bouwprofessionals en veel vrijwilligers. Estella Franssen is een van hen en is sinds het begin, zesenhalf jaar geleden, bij het project betrokken. ‘Vooral de samenwerking met externe partijen kostte heel veel tijd.’
VPRO Gids #40
Naar aanleiding van de uitzending 'Power to the People' schreven Tegenlicht en de VPRO Gids een prijsvraag uit. Lopende projecten waarbij particulieren de handen ineen hebben geslagen voor nieuwe regelingen in energie, verzekeringen, voedsel, afval of een andere thema konden een pitch insturen. Welk duurzaam kleinschalig initiatief gaat er met de zonnepanelen vandoor?
Het Aardehuis
Hoe ziet de kavel er op het moment uit? ‘Erg modderig,’ zegt Franssen. ‘Maar de eerste woonblokken beginnen zich af te tekenen. De laatste drie blokken en het bezoekerscentrum komen in de tweede fase. Op die plek is namelijk nu de kampeerweide. Vijf van de 23 gezinnen wonen al op het terrein, in stacaravans. En er kamperen veel vrijwilligers die ons helpen. Dat moet wel, want het is een heel arbeidsintensief project. We zijn altijd op zoek naar nog meer helpende handen. Het is nuttig, leuk, gezellig en leerzaam werk.’ In 2015 moet het hele Aardehuisproject af zijn. Franssen kijkt er naar uit. ‘Dan wonen we met zijn allen in een prachtige groene omgeving, met in het hart een levendig gemeenschapshuis.’
Jury: ‘Een zeer inspirerend project, waaraan honderden mensen meewerkten en een voorbeeld in Europa voor een nieuwe duurzame manier van bouwen en het creëren van een prettig leefklimaat.’
Thuisafgehaald.nl
Als Marieke Hart in haar achtertuin zat, rook ze regelmatig de heerlijke geuren uit de keuken van haar buurvrouw. Zou het niet geweldig zijn als we ook een bordje uit haar pan mochten opscheppen, dacht ze. Ze besloot het gewoon eens te vragen en dat leidde tot een klein netwerkje in de buurt waarin buren voor elkaar kookten. Hart zag de potentie en begon de website Thuisafgehaald.nl, waarop thuiskoks maaltijden kunnen aanbieden aan buurtgenoten. ‘Dat was in maart, en intussen hebben we al 15.000 deelnemers,’ zegt Hart. ‘Het is duidelijk een schot in de roos. Sommige mensen hebben geen zin om te koken, anderen koken juist te veel en moeten eten weggooien. Bovendien komen op deze manier buurtgenoten met elkaar in contact. Via het wereldwijde netwerk van internet maken we iets mogelijk dat juist hyperlokaal is.’
Hart haalt een tot twee keer per week een maaltijd bij een kokende buurtgenoot. Zelf eten aanbieden doet ze niet meer zo vaak, want haar project groeit als kool. ‘We zijn nu bezig via crowdfunding geld in te zamelen om een app te laten maken en er zijn plannen om in samenwerking met gemeenten onze activiteiten op lokaal niveau uit te breiden.’
Jury: ‘De jury vindt dit een geweldig initiatief om voedselverspilling tegen te gaan en tegelijkertijd meer sociale contacten in een buurt te creëren. Eten dat anders weggegooid werd, wordt met liefde ontvangen.’
De Natuurhoeve
Mariska Lekkerkerker haalt ons op van de bushalte in Benschop met een elektrisch aangedreven melkwagentje met een grote koe op het dak. Daarmee rijden we naar de Natuurhoeve, het zuivelbedrijf dat opgericht is door haar vader Kees en waar zij nu verantwoordelijk is voor de marketing en communicatie. Een paar honderd meter verderop verrijst de Natuurhoeve met daarvoor een grote melkbus en een groen hart van gras. In de fabriek ruikt het heerlijk zoet: op de lopende band worden net de bekers vanillepudding met aardbeiensaus gevuld.
De Natuurhoeve begon als kaasboerderij en werd bekend van de bekers yoghurt met fruit onderin, maar maakt ook allerlei soorten yoghurt, smeerkaas, hangop en pudding. ‘Het ziet er voor jou misschien groot en modern uit, maar vergeleken met de grote zuivelbedrijven zijn wij heel klein.’ Het familiebedrijf loopt voorop in duurzame zuivelproductie. ‘Het project “Duurzame weidezuivel” is twee jaar geleden gestart,’ vertelt Mariska in een vergaderruimte vol aantrekkelijke foto’s van koeien, yoghurt en fruit. ‘Binnen dit programma werken we intensief samen met melkveehouders uit het Groene Hart. Zij zijn speciaal geselecteerd op de ambitie om te verduurzamen. Een vereiste is dat hun koeien ’s zomers in de wei staan, maar ze besteden ook extra aandacht aan dierenwelzijn en de impact van hun werk op het milieu.’
Van de melk van de lokale boeren worden de yoghurt en de toetjes van het eigen merk gemaakt. ‘De boeren doen elk jaar vier workshops die ze helpen de duurzaamheid van het bedrijf te verbeteren,’ vertelt Mariska. ‘Zo is er voor elk bedrijf een koekompas ontwikkeld: een blauwdruk die toont op welke punten ze het dierenwelzijn kunnen verbeteren. Bijvoorbeeld op het gebied van voeding of ruimte. Zo hebben alle bedrijven waar we mee samenwerken inmiddels koeborstels geïnstalleerd. Dat zijn grote borstels, zoals in een wasstraat, die gaan bewegen als de koe er tegenaan gaat staan. De koeien vinden het heerlijk om door de borstels gemasseerd te worden en soms staan ze er echt voor in de rij. Ook zijn we bezig met ruime en zachte ligbedden voor de koeien in alle stallen. Voor de milieu- en klimaatimpact, biodiversiteit en ecologische voetafdruk is een kringloop-kompas ontwikkeld.’
De boeren worden beloond voor hun duurzame activiteiten met een betere prijs voor de melk. Mariska: ‘Het streven naar dier- en milieuvriendelijkheid was er bij de Natuurhoeve altijd al, maar door bewust beleid te formuleren worden er steeds duidelijkere stappen gezet. We zijn een klein bedrijf, een familiebedrijf met een sterke binding met de regio. We hebben daar een bewust item van gemaakt en we mogen nu ook het predicaat “erkend streekproduct” voeren. We staan dicht bij de natuur, dat zit ook al in onze naam. Ik vind dat je dan ook de verantwoordelijkheid moet nemen om te zorgen dat je impact op het milieu zo min mogelijk is.’
Voor zuivel bestaat geen apart duurzaamheidskeurmerk en ook het predicaat ‘biologisch’ zegt niet alles over duurzaamheid. Zowel voor de boeren als voor de consument is het soms lastig de keuzes te maken die het beste zijn voor de koe en haar omgeving. ‘Er zijn geen kant en klare oplossingen, want ieder bedrijf is anders. Daarom blijven we ons constant verbeteren. Zo zijn we nu bezig na te denken over hoe we ons energieverbruik kunnen verminderen. De boeren kunnen energie opwekken uit zon en misschien zelfs uit mest. Onze fabriek zou die energie kunnen afnemen om de melk te verwerken tot zuivelproducten. De zonnepanelen die we hebben gewonnen komen dus heel goed van pas.’
Jury: ‘De winnaar: een kleine zuivelfabriek in Benschop die toetjes maakt. De melk komt van tien boeren uit de omgeving die verantwoord boeren en gestimuleerd worden steeds verder te verduurzamen. De Natuurhoeve probeert de hele keten zo duurzaam mogelijk te maken, waarbij de kwaliteit en smaak van het toetje voorop staat. Nu nog in het schap van de grotere supermarkten komen en blijven. De mooie, gezonde en lekkere toetjes verdienen het.’