Duitsland wint op alle fronten

'Wat die kwaliteit betreft, Made in Germany staat natuurlijk voor degelijkheid en soliditeit. Het is een ingenieursvolk, Duitsers gaan tot het uiterste om het beste product te maken. Ze hebben geen baan maar een Berufung. Max Weber legde al uit dat ze met hun protestantse werkethiek ziel en zaligheid in hun stiel leggen. Ik was bij Arri in München, waar lange tijd de beste filmcamera’s gemaakt werden, tot de digitale camera z’n intrede deed. Het bedrijf ging bijna failliet, maakte net op tijd de omslag en produceert nu de beste digitale camera ter wereld. Elke nieuwe wordt ook eindeloos getest. Daar heb je het: hoge kwaliteit, degelijkheid, innovatie. Arri gaat ook niet naar China, want alle toeleveringsbedrijven zitten rond München. Zo hou je maximaal controle. Duitsland wint de slag op basis van ouderwetse deugden en lange-termijnvisie, en die vind je in het door lokale banken gefinancierde midden- en kleinbedrijf dat zeventig procent van de economie uitmaakt.'

'Traditionele ambachtelijkheid zag ik ook bij orgelbouwer Jehmlich in Dresden. Werknemers worden daar jarenlang intern opgeleid – ik sprak iemand die er al 38 jaar werkte. We waren ook in de Gläserne Manufaktur in Dresden, waar in een glazen fabriek op parketvloeren handmatig het paradepaardje van Volkwagen wordt gebouwd, de Phaeton. Ook hier hoogwaardige technologie en het streven naar perfectie. Hoe het is om volgens Duitse maatstaven te werken vertellen Adrian van Hooydonk, designer bij BMW in München, en Johan Simons, directeur van de Münchner Kammerspiele.’

‘De sterkste innovatie zie je op het gebied van duurzame energie. Voor Merkel was Fukushima vorig jaar een mooie aanleiding om uit de atoomenergie te stappen, waar driekwart van de Duitsers toch al van af wilde. Ook hier levert het midden- en kleinbedrijf de technologie voor de Energiewende. Twintig procent komt al uit wind, zon en water. Wij waren bij het Bürgerwindpark in Wiemersdorf, Sleeswijk- Holstein, waar honderd van de 1500 inwoners in een zevental nieuwe windmolens hebben geïnvesteerd, mede gefinancierd door regionale banken. De opgewekte stroom wordt tegen een vaste prijs afgenomen door grote energiebedrijven. Die worden daartoe verplicht door de staat. Het park rendeert, het geld blijft lokaal in omloop en ondanks de horizonvervuiling is iedereen in het dorp tevreden. Door decentraal en ecologisch verantwoord energie op te wekken hebben ook kleine bedrijven dus toekomst, bovendien wordt hiermee de monopoliepositie van grote energieconcerns doorbroken. Dus naast een economische en technologische Wende is er ook democratische winst: de burger krijgt echt meer invloed.’

‘Jürgen Stark legt uit waarom de Duitse aanpak ook voor Zuid-Europa moet gelden. Hij is vorig jaar uit de Europese Centrale Bank gestapt omdat die, om de rente te drukken, rotte Griekse staatspapieren begon op te kopen. Duitsland zelf kwam een economische crisis en de peperdure Duitse eenwording te boven dankzij hervormingen en jarenlange loonmatiging. Dat moeten de Zuid-Europeanen ook doen, in plaats van aan het geldinfuus te blijven hangen, zegt Stark. Dat conflict speelt ook tussen de Bundesbank en de ECB, zeker nu Draghi toch de geldpers heeft aangezet. De Duitsers zijn daar panisch voor, door het verleden zit het inflatiespook hun in de genen. Je ziet nu de onvrede in Duitsland toenemen omdat het niet nog langer financieel wil opdraaien voor landen die hun zaakjes niet op orde hebben. Maar volgens de socioloog Ulrich Beck wordt Duitsland vanwege zijn oorlogsverleden niet snel populistisch anti-Europa, zoals Nederland nu is. Duitsers zijn nog steeds Europagezind en bereid om meer souvereiniteit af te staan. Ze zijn voor een verenigd Europa, maar dan wel volgens het Duitse concept. Want dat is effectief gebleken.’