Andrew Carnegie en John D. Rockefeller zijn iconen van de filantropie. Aan het begin van de 20e eeuw geven zij fortuinen weg aan goede doelen. Tijden van crisis en filantropie gaan hand in hand en 's werelds nieuwe rijksten schenken, onder aanvoering van Bill Gates en Warren Buffett, miljoenen aan goede doelen.
Venture filantropy is een nieuwe vorm van liefdadigheid. Eenmalige giften zijn vervangen door langdurige projecten rond thema's als sociale zekerheid, onderwijs en cultuur.
In 1969 gebruikt John D. Rockefeller III -de kleinzoon van- voor het eerst de term venture philanthropy. In de jaren 90 duikt de term weer op en duidt een nieuwe soort filantropie aan. Vroeger gaven de rijken eenmalig geld aan een doel dat het op dat moment hard nodig had. Nu kiezen ze bewuster voor wat zij belangrijk vinden en blijven ze lang betrokken bij hun 'goede doelen'. Venture filantropy gaat verder dan liefdadigheid: het is in zekere zin geprofessionaliseerd.
De rijken beschouwen hun donaties als sociale investeringen en hun stichtingen zijn ingericht als zakelijke ondernemingen. Ze stellen duidelijke rendement-eisen. Zo is de 100 miljoen dollar die Mark Zuckerberg doneert voor het verbeteren van het onderwijs in Newark, New Jersey een matching grant. Alleen wanneer Newark's burgemeester Cory Booker het bedrag verdubbelt, krijgt hij Zuckerberg's 100 miljoen om te investeren in het onderwijs.
DNW's Naar vermogen
In 2001 maakt een van de voorgangers van Tegenlicht, DNW, een programma over het 'nieuwe geven' van de rijken. Hierin wordt afgevraagd hoe de toekomst van het maatschappelijk verantwoord ondernemen eruit zal zien. Gezien de stijgende werkloosheid en een op handen zijnde financiële crisis, zou dit 'luxe concept weer het eerst de deur uit kunnen vliegen'. Tegelijkertijd worden er mogelijkheden gezien voor venture philanthropy bij het bestrijden van armoede en het bieden van sociale hulp.
Die laatste voorspelling blijkt bijzonder accuraat. De ontwikkelingen van de laatste jaren: de recessie, de hiermee gepaarde bezuinigingen en kleiner wordende overheid hebben ervoor gezorgd dat veel maatschappelijk ondernemers in de gaten springen die de overheid achterlaat.
"Waar twijfel over bestaat is de houdbaarheid van het 'venture philanthropy'–concept. Nu recessie dreigt en werkloosheid weer groeit, zou maatschappelijk verantwoord ondernemen als luxe concept weer het eerst de deur uit kunnen vliegen."
Kritiek
Toch is er ook veel kritiek op venture philanthropy. Grootste kritiek aan het adres van de miljardairs is dat ze gigantische sommen geld aan zelf gekozen doelen schenken. Hierdoor kunnen ze prioriteiten stellen binnen de samenleving en op die manier grote invloed uitoefenen op de politiek.
Zo raakt oliemagnaat en 'the pledge'-ondertekenaar Charles Koch in opspraak als er een brief van hem uitlekt. Hierin wordt geïmpliceerd dat giften aan universiteiten gebruikt worden om een conservatieve agenda te propaganderen. Donaties mogen volgens de notoire conservatief Charles Koch gebruikt worden om alarmisten van klimaatverandering, een sociaal zorgstelsel en ander overheidsbeleid waar hij zich niet in kan vinden, te bestrijden.
De weldoeners ontkennen dat politieke belangen meespelen bij hun venture philanthropy. Zij zien het vooral als een manier waarop zij de samenleving kunnen helpen en danken. Zonder werknemers, grondstoffen en bijvoorbeeld het wegennet hadden zij tenslotte nooit zo rijk kunnen worden. Het geven aan goede doelen wordt gezien als een manier om wat terug te kunnen doen voor de samenleving die de rijkdom heeft gefaciliteerd.