In de aflevering Gaten in de markt toont Tegenlicht vijf voorbeelden van succesvolle burgerinitiatieven. Maar in het Friese Reduzum gaan ze nog een stap verder. Inwoners slagen er zelf in het dorp nieuw leven in te blazen. Bekijk deze online bonusvideo.

Reduzum is een klein dorp in Friesland met grote aspiraties. Eind jaren '80 liep het dorp leeg, maar de gemeente heeft geen geld om het dorp op te knappen en ook woningbouwverenigingen zien geen brood in nieuwbouw. De bewoners van Reduzum besluiten daarom zelf te investeren in hun dorp en bouwen op grond die door de kerk ter beschikking wordt gesteld, een nieuwe woonwijk.

Alle woningen worden verkocht en met de opbrengst worden nieuwe projecten binnen het dorp gefinancierd. De inwoners van Reduzum laten zien dat ze erin slagen om belangrijke successen te behalen door eigen initiatief, ondernemerschap en samenwerking met de kerk, overheid en private partijen

Geschiedenis Reduzum

Reduzum is een klein dorp in Friesland dat na gemeentelijke herindelingen sinds 1984 onderdeel is van de gemeente Boarnsterhim. De gemeente telt achttien dorpskernen en kent een structureel slechte financiele situatie, waardoor het een artikel 12-status heeft. In 2009 publiceert de gemeente een onderzoek dat is verricht door een extern bureau, waaruit blijkt dat de sociale en geografische samenhang binnen de gemeente zwak is. Hierop wordt besloten dat de gemeente zal worden opgeheven en de dorpen in 2014 worden ondergebracht bij omliggende gemeenten.

Doarpsbelang

De dorpsvereniging 'Doarpsbelang Reduzum' bestaat al sinds na de Eerste Wereldoorlog. Na de gemeentelijke herindeling krijgt de vereniging eind jaren tachtig te maken met problematiek binnen het dorp. Het dorp verkeert in slechte staat: het inwonersaantal daalt, jongeren en starters trekken weg uit het dorp en huizen komen leeg te staan. De vereniging besluit in 1989 zichzelf te organiseren als professionele organisatie: naast het bestuur worden er werkgroepen opgezet die elk verantwoordelijk zijn voor een verschillende taak of project binnen het dorp. Een speciale 'visiegroep' die eveneens wordt gevormd, ontwikkelt daarnaast een dorpsvisie met projecten en publieke voorzieningen, die de leefbaarheid van Reduzum moeten verbeteren.

Om de doorstroom van woningen binnen het dorp te bevorderen en zo ouderen die kleiner wilden gaan wonen en jongeren en starters woonmogelijkheden te bieden, wil men een woonwijk van 27 woningen realiseren aan de zuidkant van het dorp. 'We wilden een carrousel van woningen op gang brengen,' vertelt Pieter Renia, huidig voorzitter van Doarpsbelang, 'maar de gemeente bleek niet genoeg geld te hebben. En dat was dat was het moment waarop we zeiden: dan gaan we het zelf doen.'  

De gemeente bleek niet genoeg geld te hebben. En dat was dat was het moment waarop we zeiden: dan gaan we het zelf doen.

Pieter Renia, voorzitter Doarpsbelang

Doarpsbelang Reduzum richt met met private financiering de bv. Reduzum Súd (Reduzum Zuid) op en realiseert het plan in eigen beheer. De dorpskerk stelt voordelig bouwgrond ter beschikking, op voorwaarde dat 75 procent van de winst van het bouwproject in voorzieningen binnen het dorp zal worden geïnvesteerd. Doordat het plan vanuit het dorp door eigen bewoners wordt georganiseerd en uitgevoerd, besparen investeerders op het uitbesteden van werk. Een goed netwerk zowel binnen als buiten het dorp is daarbij eveneens van groot belang: er worden goede onderlinge relaties binnen het dorp onderhouden, er wordt overlegd en geëvalueerd en ook goede contacten met externe partijen, zoals investeerders, gemeente en banken onderhouden. 

Enorm succes

Het project is een enorm succes, alle woningen worden verkocht. 'En wie schetst onze verbazing? Toen we het plan eenmaal hadden uitgevoerd hadden we twee ton over!' vertelt Renia. Met de winst worden een ijsbaan, een dorpskantine, een extra verdieping op de dorpsschool en vele andere projecten binnen het dorp gefinancierd. Hiermee is het fundament voor het succes van Doarpsbelang gelegd. 'Je krijgt iets van: we kunnen alles,' zegt Renia. In de jaren die volgen worden met geld van investeerders, fondsen, groene leningen, subsidies en zelfs het AVRO televisieprogramma 'De Uitdaging' een vervuilde haven om te toveren tot een park, een vaarroute door te trekken, een windmolen te bouwen, een jachthaven aan te leggen en een extra verdieping met zonnepanelen te bouwen op de dorpsschool. 

In 2001 zijn alle projecten uit de eerste dorpsvisie gerealiseerd. De vereniging Doarpsbelang besluit een masterplan te ontwikkelen voor de komende tien tot vijftien jaar met plannen voor infrastructurele, recreatieve en sociaal-culturele voorzieningen en nieuwbouwplannen voor een zorgwoningen. Opnieuw krijgt Reduzum van de gemeente te horen dat er te weinig geld is. Maar Doarpsbelang wacht niet af en weet al gauw een woningcorporatie en een zorginstelling te interesseren voor het project. Reduzum bewijst daarmee opnieuw dat ze in staat zijn om zelf het gat te vullen dat gemeente laat vallen door geldgebrek voor nieuwe projecten. Makkelijk is dat niet, het vergt maatschappelijk initiatief en politiek inzicht van burgers om eigen projecten op touw te zetten. Dat in combinatie met een goed netwerk binnen zowel de dorpsgemeenschap als de politiek binnen de provincie en het klaar hebben liggen van een plan, maken Doarpsbelang Reduzum zo succesvol.