Wat zijn de Palestine Papers? Dit zijn ongeveer 1600 gelekte geheime documenten over de onderhandelingen tussen de Palestijnen en de Israëliërs. Deze documenten bevatten gedetailleerde beschrijvingen van ontmoetingen tussen hooggeplaatste Palestijnse, Israëlische, Amerikaanse en Europese functionarissen bestaande uit e-mails, rapporten, kaarten en presentaties.
Ook de tunnels bij Rafah komen in de geheime onderhandelingsdocumenten aan bod. Hieruit blijkt onder meer dat de Palestijnse autoriteiten meer bezig waren met het tegenwerken van de strengislamitische partij Hamas dan zich om het lot van de bewoners van Gaza te bekommeren. Sinds de Israëlische blokkade van 2007 werden de grenzen met Egypte bijna hermetisch afgesloten, waardoor de situatie in Gaza verder verslechterde.
Palestijnse topambtenaren waren tijdens de onderhandelingen over de Gaza-tunnels meer bezig met het dwarszitten van hun rivaal Hamas dan met het helpen van de burgers in Gaza, zo blijkt uit uitgelekte documenten.
“Deze documenten zijn echt explosief. Er is een groot verschil tussen denken dat je iets weet en echt iets weten. [...] Ik denk dat het tijd is dat deze façade ophoudt en dat er niet meer in geheim onderhandeld wordt achter de rug van de Palestijnen.” Zo reageerde de Palestijnse journalist Ali Abunimah op 'The Palestine Papers', die Al Jazeera begin 2011 naar buiten bracht.
Gezamenlijke vijand
De Palestine Papers onthullen dat de Palestijnse onderhandelaars erop uit waren om samen met de Israëliërs en de Egyptenaren hun gezamenlijke rivaal Hamas te dwarsbomen. Hamas was in 2006 de grote winnaar in de parlementverkiezingen. De partij veroverde zo een plek in de Palestijnse regering van president Abbas, de leider van de Fatah-beweging. In de onderhandelingen over de tunnels overheerste de verdeeldheid tussen de belangrijkste fracties in de regering, de rivalen Fatah en Hamas. (Hamas controleert de Gazastrook, terwijl Fatah in delen van de Westelijke Jordaanoever de baas is.) Omdat Hamas, die door Israël en de internationale gemeenschap als een terroristische organisatie wordt beschouwd, deelnam aan de Palestijnse regering, verbrak de gemeenschap al haar contacten met Palestina. Dit verergerde de economische situatie van de Palestijnen. Voor de 1,4 miljoen Palestijnen van de Gazastrook was de grenspost Rafah de enige poort naar de buitenwereld.
Palestine Papers
Een van de documenten uit de Palestine Papers is een transcript van een internationale onderhandeling uit april 2007. Hieruit blijkt dat Palestijnse ambtenaren samen met de Verenigde Staten, Israël en Egypte hebben overlegd over de illegale tunnels die Gaza ondergronds met Egypte verbinden. Het vertrouwelijke memorandum is gericht aan Dr. Saeb Erekat en afkomstig van de Negotiations Support Unit, het Palestijnse onderhandelingsteam van de PLO, waar Erekat leiding aan geeft. Uit het transcript komt duidelijk naar voren dat de Palestijnse onderhandelaars namens President Abbas spreken.
“Much depends however on the Israeli position and involvement, as Israel has the power to strengthen or weaken Hamas….Supporting AM [Abu Mazen = President Abbas] in all areas is the start to weakening Hamas”
Maar hebben de Palestijnse leiders enige invloed gehad in dit onderhandelingsproces?
Verbazingwekkend genoeg wel. Maar niet zoals verwacht. Je zou kunnen denken dat de Palestijnse positie in een onderhandeling met Israël, Egypte en de Verenigde Staten over de tunnels weinig voorstelt. En je zou wellicht ook verwachten dat het Palestijnse onderhandelingsteam de geïsoleerde Palestijnen van Gaza zou willen helpen. Maar dit komt niet naar voren uit het transcript van dit internationale topoverleg: de Palestijnse onderhandelaars blijken in 2007 zelf een flinke vinger in de pap te hebben gehad en ze ijverden ervoor om zoveel mogelijk tunnels te vernietigen.
PowerPoint presentatie
Naast het zojuist besproken transcript bestaat ook een bijbehorende Power Point presentatie van de Palestijnse delegatie. Die presentatie laat zien hoe de tunnelnetwerken aan Palestijnse zijde in elkaar steken: hoe diep de tunnels zijn en hoe een tunnel meerdere toegangspoorten heeft vanuit verschillende Palestijnse huizen en buurten. De Palestijnen benadrukken dat de tunnels voornamelijk worden gebruikt om vanuit Egypte wapens en drugs Gaza binnen te smokkelen en niet alleen door Hamas.
Dit zijn een paar suggesties van de Palestijnen om het tunnelprobleem aan te pakken:
- Een nieuwe inlichtingendienst van de Israëliërs, de Egyptenaren en de Palestijnen samen, om het probleem van de Rafah tunnels te bestrijden.
- Samenwerking op hoog politiek niveau om de tunnels te kunnen vernietigen
- Het bouwen van uitkijktorens langs de gehele grens tussen Palestina en Egypte. Dit wordt ook wel de Philadelphia route genoemd.
- Grote installaties, sensoren en andere technologie om de tunnels te detecteren en vernietigen.
De Palestijnen stelden in hun presentatie niet voor om de grensposten te openen, zodat meer voedsel en andere levensbehoeften zouden kunnen worden ingevoerd. Ook mogelijke negatieve consequenties van het vernietigen van de tunnels voor de Palestijnse bevolking aan de Gazastrook komen niet aan bod. Na de presentatie wordt dit onderwerp door de Amerikanen wel aangehaald.
“The problem ultimately involves the people and not only the physical infrastructure,” benadrukte een Amerikaanse onderhandelaar.
De Palestijnse onderhandelaar gaf zijn Amerikaanse collega gelijk, maar niet om humanitaire redenen: “the proposal should not be only about the tunnels, but should deal with the people … part of the plan is to reactivate the role of the courts and dealing with smugglers through the judicial system.”
De onderhandeling eindigde met de Amerikanen die meteen aan de slag wilden met het door de Palestijnen gepresenteerde tunnelverwijderingsplan, met Egyptenaren die zeker wilden meehelpen, maar hiervoor veel financiële en materiële steun van Amerika nodig hadden en met Israël die meer tijd wilden om het plan tot in de puntjes te bestuderen.
Tussen Egypte en Gaza
In Tussen Egypte en Gaza wordt het onderwerp van de Gaza-tunnels niet alleen in haar gebruikelijke vorm aangesneden. Tunnels zijn niet alleen gevaarlijke smokkelroutes die noodzakelijk zijn voor de Palestijnse bevolking, maar de tunnels functioneren ook als familiebedrijven die onmisbaar zijn voor het draaiende houden van de locale economie van Rafah. De verschillende spelers binnen dit spanningveld komen aan bod: tunneleigenaars, de Palestijnse bevolking, het inmiddels vertrokken Egyptische regime, Israël en de internationale gemeenschap.
Volgens de Palestijnse journalist Ali Abunimah begon het aantal tunnels naar Gaza pas echt toe te nemen nadat in 2005 het verdrag over de grensovergangen werd gesloten. Dit maakte het lastiger dan voorheen om vanuit Egypte personen en producten de grens over naar Gaza te brengen. Vanaf 2007 heeft Israel de blokkade verscherpt, toen Hamas de baas werd in de Gazastrook en wraak had genomen op het Israëlische leger door een van hun soldaten te ontvoeren: Soldaat Shalit.
Tunnelvisie of onderhandelingsstrategie?
Het is moeilijk vast te stellen met welke strategie de Palestijnen de onderhandeling in zijn gegaan. Misschien was het een tactiek om de internationale gemeenschap weer aan hun zijde te krijgen. Of was het hun tunnelvisie op de interne machtsstrijd met Hamas die de boventoon voerde, waarbij acute belangen van hun eigen bevolking in vergetelheid raakten. Maar dit is wat er uiteindelijk gebeurd is: Israël heeft in samenwerking met Egypte de grenzen zo goed als afgesloten, waardoor het aantal tunnels in rap tempo toenam en de Palestijnse bevolking zich slechts mondjesmaat kon voorzien van de eerste levensbehoeften.