Egypte in dubio over tunnels

Nadat Hosni Muburak uit het presidentieel paleis was verdreven brak een gouden tijd aan voor de smokkelaars tussen Gaza en Egypte. De beveiliging verslapte en naast basisvoorzieningen werden nu ook wapens, complete auto's en verdachte personen door de tunnels vervoerd. Het regime van Mubarak had uit alle macht geprobeerd de grensovergang met Gaza potdicht te houden. Omar Suleiman, het hoofd van Egyptische geheime dienst, wilde de Palestijnen hard aanpakken. Egypte wilde dat de inwoners van Gaza honger zouden lijden, maar niet zouden sterven, vertelde hij Amerikaanse diplomaten. In een gefrustreerde bui riep hij zelfs dat hij het Israëlische leger zou verwelkomen bij de grens, als het Egypte zou binnenvallen om het smokkelen te stoppen. Zijn genegenheid voor Israël was wederzijds: Israël zag het liefst dat Suleiman, die wel de een-na-machtigste man van Egypte werd genoemd, Mubarak zou opvolgen. Maar toen de president vluchtte moest ook Suleiman vertrekken. Zou de grens nu open gaan?

Niet helemaal. Het militaire bewind dat na Mubaraks aftreden de macht greep wist dat kritiek op Israel steun oplevert onder de bevolking. In mei kondigde het dan ook triomfantelijk het einde van de Egyptische blokkade van Gaza aan. Media vanuit de hele wereld zagen hoe ongeveer vierhonderd Palestijnse vrouwen, kinderen en oude mannen de grens overstaken. Maar gemakkelijk was het reizen nog steeds niet, omdat reizigers aan veel beperkingen gebonden waren. Zoals NRC Handelsblad-correspondent Guus Valk schreef: “Door de grens geopend te verkláren, ís ze het nog niet.” Hij stelde dat de Egyptische autoriteiten ook nog niet veel voelen voor een grote toestroom van Palestijnen, omdat ze bang zijn voor een groeiende invloed van de Moslimbroederschap - die aan Hamas geliëerd is - of extremistischer moslims. "Het blijft aanmodderen."

Wat kunnen de Palestijnen verwachten van de nieuwe presidentskandidaten? Amr Moussa, de voormalig minister van Buitenlandse Zaken, staat in verschillende peilingen aan kop en staat al jaren bekend om zijn felle kritiek op Israel. In februari 2010 zei hij in een interview dat de grensovergang bij Rafah open moest. “Palestinians must be allowed to move in and out.” Moussa wordt in de peilingen gevolgd door de Egyptische Nobelprijswinnaar Mohamed ElBaradei, die een belangrijke rol speelde bij de opstanden tegen Mubarak. Hij drong in december 2010 ook aan op het opengooien van de grens met Gaza. “Open the borders, end the blockade!”, riep hij in Der Spiegel. Hij zag daarin geen enkel gevaar voor de Egyptische staatsveiligheid. Medeplichtig zijn aan de vernedering van Palestijnen, dat vond hij erger.

Wanneer de grenzen helemaal open worden gezet, zal de behoefte aan de smokkeltunnels wellicht minder worden. Ook is de band tussen de militaire Egyptische leiders en Israel nog niet helemaal verslapt. In augustus kwamen acht Israëliërs om bij een aanslag in Eilat, de badplaats in de zuidelijkste punt van Israel. De daders kwamen uit Gaza en waren via de smokkeltunnels en door Egypte naar Eilat gereisd om na hun aanslag dezelfde weg terug te nemen, stelde de Israelische regering. Kort daarop sloot de Egyptische regering een serie tunnels af met stenen en beton. Volgens een eigenaar van een tunnel was dit een teken dat Egypte Israël nog steeds niet tegen de haren in durft te strijken. "De overheid wil Israël of Amerika niet van streek maken."