Economisch is China in de wereld oppermachtig, zoveel is duidelijk. Maar wat en hoe ze denken wordt moeizaam prijs gegeven.

Wat denkt de Chinees?

Het is ongeveer vijf jaar geleden dat ik voor Tegenlicht in het Italiaanse Prato een portret maakte van de confectie-industrie in die regio. De eeuwenlange traditie van spinnen, weven en verven werd in een paar jaar volledige weggevaagd door de opkomst van Chinese ondernemers. Als een rupsje-nooit-genoeg hadden zij fabrieken, naaiateliers en ververijen opgekocht, ontmanteld en de productie naar het oosten verplaatst. Tijdens een gesprek met Valdemarro Beccaglia, eigenaar van een stoffenververij die al acht generaties in de vallei van Prato gevestigd was, begreep ik onomkeerbaarheid van dit proces. Italianen zijn duurder dan Chinezen en Valdemarro had geen antwoorden meer, hoe mooi zijn stof ook was. Zijn weef- en verfmachines stonden op een schip richting China wat hem restte was gelatenheid, zijn ogen dof en droef. Hij had de laatste jaren gelukkig veel geïnvesteerd in cultuur. Bekende kunstenaars mochten zijn fabriek verrijken met beelden en schilderijen. Die hadden de Chinezen laten staan. Misschien wel uit respect voor de oude Europese cultuur, of gewoon uit onverschilligheid?

Hoe China economisch de wereld verovert is geen nieuws meer want in de kleinste uithoeken vind je Chinezen op zoek naar grondstoffen of een nieuw afzetgebied. Ze worden gedreven door ondernemerszin, zoveel is duidelijk, maar zijn er ook culturele motieven te ontdekken?

Met die even simpele als complexe vraag, namelijk 'wat denkt China?', ging ik op pad als een soort vervolg op mijn exercitie van vijf jaar geleden. Uiteindelijk ontmoet ik Tu Weiming, professor geschiedenis en filosofie aan de Universiteit van Peking, die sinds zijn 14e leeft met de principes van het confucianisme. Hij is op rondreis door de VS en we treffen elkaar in Toledo (Ohio), waar hij lezing over het confucianisme geeft aan studenten van de universiteit van die stad. Deze filosofische stroming vormt het fundament van de Chinese samenleving en om iets te begrijpen van wat China denkt kun je dus niet om Confucius heen.

Tu Weiming geeft ons niet alleen een college in confucianisme, hij laat ook zien dat de onderstroom in China geïnspireerd wordt door deze oude wijsgeer. Hoe dat denken bepaald wordt is vanavond te zien in Tegenlicht.